За 10 гадоў работы ў радзільным доме яна дапамагла з’явіцца на свет вялікай колькасці дзетак. А зараз Вольга Аляксандраўна Зелянко выкладае ўрокі медыцынскай падрыхтоўкі ў мінскай гімназіі № 43 і дакладна ведае, як зрабіць іх цікавымі, сфарміраваць крытычнае мысленне ў вучаніц і дапамагчы ім знайсці адказы на філасофскія пытанні. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта «Настаўніцкай газеты».
Проста аб складаным
— Медыцынская падрыхтоўка — прадмет адносна малады. І ўнікальны — такога прадмета няма не толькі ў іншых краінах постсавецкай прасторы, але і ў Заходняй Еўропе. Усе напрацоўкі — беларускіх настаўнікаў. Якія ж тэмы ахоплівае праграма?
— Праграма разлічана на 2 гады. У 10 класе вучаніцы знаёмяцца з прадметам, вывучаюць асноўны раздзел, прысвечаны аказанню першай дапамогі ў неадкладных сітуацыях, пры розных захворваннях і станах. Другі раздзел — лекавыя прэпараты і лекавыя расліны. І трэці — медыка-біялагічныя аспекты палавога выхавання. У 11 класе ў асноўным упор робіцца на захворванні і догляд хворых і пацярпелых. Вывучаем сімптаматыку, аказанне першай дапамогі і прафілактычныя меры. Вучымся правільна рабіць ін’екцыі, цеплавыя і халадовыя працэдуры, вымяраць ціск і тэмпературу цела.
— Апошняе, мабыць, самае простае?
— Дзяўчаты таксама так думаюць спачатку. (Усміхаецца.) Аднак, я абавязкова знаёмлю іх з нюансамі названых працэдур: якія месцы прызначаны для вымярэння тэмпературы, чаму важна агледзець месца пастаноўкі градусніка перад вымярэннем, як карыстацца рознымі відамі градуснікаў — ртутным, электронным. Калі праходзім тэму ін’екцый, не толькі вучымся правільна рабіць укол, але і разбіраемся, чаму ставіць яго трэба ў пэўнае месца, шмат трэніруемся. Пры гэтым раблю акцэнт і на псіхалагічных аспектах. Дзяўчынкі — будучыя маці. Таму расказваю ім, што нельга хлусіць дзеткам, што прышчэпка — гэта не балюча, што нельга пужаць дзяцей урачамі.
— У свой час вы таксама насілі белы халат і працавалі ў медыцынскай установе.
— Так, я скончыла медыцынскі каледж імя І.П.Антонава ў Віцебску, 10 гадоў працавала акушэркай у радзільным доме і лічу гэтую прафесію адной з самых цудоўных.
— Не шкадуеце, што змянілі напрамак дзейнасці?
— Ніколькі. Я не так далёка адышла ад медыцыны. І, шчыра кажучы, вельмі задаволена, што ёсць магчымасць рэалізоўваць сябе ў педагагічнай сферы. У свой час я вырашыла набыць прафесію рэабілітолага, таму паступіла ў Віцебскі дзяржаўны ўніверсітэт імя П.М.Машэрава. Атрыманы дыплом даў мне магчымасць праводзіць урокі фізічнай культуры ў школе, чым я і скарысталася. З 2014 года вяла заняткі ў спецыяльнай групе, а таксама выкладала медыцынскую падрыхтоўку на базе нашага міжшкольнага цэнтра дапрызыўнай падрыхтоўкі. Два гады назад вырашыла цалкам прысвяціць сябе гэтаму кірунку.
— Напэўна, выкладаць такі прадмет без медыцынскай адукацыі было б складана?
— Пагаджуся з вамі. Кожную тэму неабходна перакласці на простую мову, зразумелую і даступную дзецям. І зрабіць гэта куды прасцей, маючы адпаведную адукацыю. Я ўвесь час чытаю і вывучаю медыцынскія артыкулы, каб быць у курсе навін і змяненняў у гэтай галіне, таму што за дакладнымі ведамі і навыкамі стаіць жыццё чалавека. Узяць для прыкладу тэму сардэчна-лёгачнай рэанімацыі. З таго моманту, як я скончыла навучанне, алгарытм яе выканання кардынальна мяняўся два разы. І гэта трэба ўлічваць абавязкова. А яшчэ вучаніцы задаюць шмат пытанняў. Многія з іх нечаканыя, складаныя, з філасофскім падтэкстам, патрабуюць юрыдычных ведаў і ведання заканадаўства. Прыемна, калі ў мяне ёсць адказ на гэтыя пытанні.
— Што-небудзь з апошняга прыгадайце, калі ласка.
— На адным з урокаў з вучаніцамі 11 класа абмяркоўвалі тэму захворванняў мачавыдзяляльнай сістэмы. І калі я засяродзіла ўвагу на тым, што такія захворванні вельмі дрэнна ўплываюць на работу нырак, дзяўчаты спачатку задалі пытанне, ці можа чалавек жыць з адной ныркай або нават без абедзвюх, а потым пацікавіліся пытаннем перасадкі нырак — дзе браць орган, хто можа стать донарам. Было прыемна расказаць ім пра дасягненні нашай беларускай транспланталогіі, пра дырэктара цэнтра транспланталогіі Алега Алегавіча Румо, пра прагрэсіўнае заканадаўства нашай краіны, якое абараняе правы і пацыента, і ўрача.
Давярай, але правярай!
— Сёння ў адкрытым доступе вельмі шмат інфармацыі, у тым ліку па пытаннях здароўя. Дастаткова зрабіць запыт у інтэрнэце, каб атрымаць дзясяткі і нават сотні спасылак з адказамі. У такой сітуацыі знайсці дакладныя, правераныя звесткі — задача нумар адзін. Вы вучыце гэтаму дзяўчат?
— Абавязкова. На гэтым і грунтуецца мой педагагічны падыход. Мая задача — сфарміраваць у вучаніц крытычныя адносіны да інфармацыі, якую можна знайсці ў сетцы. Часам паказваю відэафрагменты, у якіх ёсць няправільныя ці некарэктныя моманты, а дзяўчатам неабходна знайсці гэтыя памылкі. Таксама даю заданне знайсці адказы на пэўнае пытанне, выкарыстоўваючы першыя 10 спасылак, якія выдаў інтэрнэт. І потым разглядаем, наколькі інфармацыя актуальная і адпавядае рэчаіснасці. Нельга адразу давяраць сайту, які стаіць першым у спісе, важна прагледзець некалькі крыніц інфармацыі і прааналізаваць яе, прачытаць розныя меркаванні, а таксама звярнуць увагу на дату, калі выкладзены артыкул, відэа ці фота. Бывае так, што спасылка самая папулярная, але інфармацыя ўжо ўстарэла.
— У вас ёсць асабісты блог. Чым ён вам дапамагае ў рабоце?
— Сёння вядзенне блога — гэта неабходнасць. Ён адукацыйны, адпавядае зместу вучэбнай праграмы, і ў ім дзяўчаты могуць знайсці самую актуальную і правераную інфармацыю амаль па ўсіх тэмах. Таксама ў мяне шмат матэрыялаў на рабочым камп’ютары ў кабінеце, якія я таксама актыўна выкарыстоўваю.
— Відэаматэрыялы не адцягваюць увагу вучаніц?
— Наадварот. Такі фармат дапамагае дзецям быць уважлівымі, сканцэнтраванымі, не размаўляць, а сачыць за тым, каб нічога не прапусціць. Мне вельмі хочацца, каб вучаніцам было цікава, каб кожная тэма выкладалася прафесійна і зразумела. Тады ў іх абуджаецца жаданне паглыбляць свае веды, задаваць пытанні і шукаць на іх адказы.
Вольга Аляксандраўна заняла 1-е месца ў намінацыі “Свая вяршыня” ў конкурсе “Сталічны настаўнік — сталічнай адукацыі” і восенню будзе прадстаўляць Мінск на рэспубліканскім конкурсе “Настаўнік года — 2023”.
— Дазваляеце дзецям карыстацца тэлефонамі?
— Толькі ў адукацыйных мэтах. Напрыклад, калі трэба адсканіраваць QR-код. А яшчэ дзяўчаты самі здымаюць відэаролікі па некаторых тэмах. З апошняга — псіхалогія паводзін пацыентаў розных узростаў. Атрымалася цудоўна!
— Вы строгі настаўнік?
— Не думаю. Калі на першым уроку адбываецца знаёмства, кажу дзецям: я паважаю вас і было б добра, каб вы паважалі адно аднаго, а калі яшчэ і мяне, то было б проста цудоўна. Паверце, гэтага дастаткова. Калі да дзяцей адносіцца з павагай, яны гэта адчуваюць і не дазваляюць сабе некарэктных паводзін.
Калі лік ідзе на секунды
— Вольга Аляксандраўна, якая тэма самая складаная для вашых вучаніц?
— Аказанне першай неадкладнай дапамогі. І пытанне не ў тым, што яны не могуць засвоіць інфармацыю. Неабходна практыка, шмат практыкі. Я паказваю, як рабіць сардэчна-лёгачную рэанімацыю, глядзім відэа, пішам канспекты. Здаецца, усё зразумела. А калі дзяўчаты выходзяць да трэнажора, аказваецца, што не ўсё так проста. Таму кажу ім: прыйшлі дадому, узялі ў рукі любімую цацку ці падушку і адпрацоўвайце, замацоўвайце навык да аўтаматызму. У экстранных сітуацыях мы не паднімаемся да ўзроўню сваіх чаканняў, а наадварот, апускаемся да ўзроўню сваіх навыкаў. Таму важна іх адпрацаваць. Калі ў жыцці мы сутыкнёмся з бядой, у нас не будзе часу загугліць. Сапраўды, самае страшнае для чалавека — адважыцца на аказанне першай дапамогі, не разгубіцца. Пры гэтым важна памятаць самае галоўнае правіла — трэба пераканацца ў сваёй бяспецы. Калі вывучаем гэтую тэму, адразу тлумачу, як заканадаўства рэгулюе пытанне аказання неадкладнай дапамогі, у чым заключаюцца правы і абавязкі людзей. Вызваць хуткую дапамогу і дачакацца яе — абавязак. Калі вы гатовы дапамагаць, аператар хуткай дапамогі падкажа, што рабіць, пабудзе з вамі на сувязі. Пра гэта мы таксама гаворым.
— Але ўсе сітуацыі нерэальна разгледзець…
— Канечне, але мы імкнёмся да гэтага. Утапленне, паражэнне электрычным токам, маланкай, абмаражэнне, пераломы… У жыцці сустракаюцца вельмі складаныя, трагічныя сітуацыі. І вельмі добра, што такі прадмет ёсць у нашых школах.
Груз адказнасці
— Па праграме прадугледжаны і практычныя заняткі. Што яны сабой уяўляюць?
— Практычныя заняткі праходзяць на базе медыцынскіх устаноў. У чэрвені 5 дзён па 6 гадзін разам з дзяўчатамі мы наведваем розныя бальніцы і паліклінікі, з якімі наладжана супрацоўніцтва. Канечне, дзяцей не дапускаюць да сур’ёзных працэдур, але ў іх ёсць магчымасць назіраць. Асабліва гэта важна для тых, хто задумваецца над паступленнем у медыцынскія ўстановы адукацыі. Бывае, хтосьці з дзяўчат сумняваецца ў сваім рашэнні, а пасля практыкі ўсе сумненні адпадаюць. Здараецца і наадварот: дзяўчаты разумеюць, што не гатовы да такога грузу адказнасці. Атрымліваецца своеасаблівая прафарыентацыйная работа.
— Дзе ў мінулым годзе вашы вучаніцы праходзілі практыку?
— У сталічнай дзіцячай інфекцыйнай бальніцы. Іх, безумоўна, не пускалі ў інфекцыйныя боксы, затое правялі цікавую азнаямленчую экскурсію. Дзяўчаты былі ў аддзяленні, дзе ляжаць дзеткі-адказнікі. Памятаю, як яны дзяліліся сваімі ўражаннямі. Убачыць на свае вочы дзетак, якіх б’юць нагамі бацькі і тушаць аб іх цыгарэты… “Мы чулі пра такое, але не думалі, што такое адбываецца зусім побач…” Дзяўчаты гулялі з малымі, прыносілі ім цацкі. І нават пасля заканчэння практыкі некаторыя прадоўжылі наведваць іх у бальніцы. А гэта ўжо гісторыя пра тое, што добрае слова, добры ўчынак, усмешка могуць выратаваць чалавека. Хай не зараз, а ў перспектыве. І гэта таксама важна.
Марына ЖДАНАВА
