У кожнай сям’і складваецца пэўная сістэма выхавання. Ці заўсёды яна правільная ў адносінах да дзяцей? Як выхоўваць так, каб не дапусціць педагагічных памылак, падысці да кожнага індывідуальна? Такое пытанне задаюць сабе бацькі як звычайных дзяцей, так і дзяцей з асаблівасцямі. Часта бацькі адчуваюць недахоп ведаў па выхаванні дзяцей, асабліва гэта тычыцца дзяцей з АПФР. Таму мне хацелася б даць некалькі парад выхаваўчага характару.
Можа быць вылучана 5 найбольш агульных тактык выхавання ў сям’і і 5 тыпаў сямейных узаемаадносін: дыктат; апека; неўмяшанне; супрацоўніцтва; парытэт.
Дыктат — гэта сістэматычнае падаўленне ініцыятывы дзіцяці. Часам бацькі, якія выхоўваюць дзіця з АПФР, дапускаюць такую памылку, навязваючы дзіцяці свае погляды, сваю волю. Ігнараванне інтарэсаў дзіцяці, яго меркаванняў, прымус, а часам і фізічнае пакаранне — усё гэта гарантыя сур’ёзных праблем у фарміраванні асобы дзіцяці ў далейшым.
Апека — адносіны, калі бацькі задавальняюць усе патрэбы дзіцяці. Апека ў сям’і — гэта сістэма адносін, пры якіх бацькі забяспечваюць задавальненне ўсіх патрэб дзіцяці, засцерагаючы яго ад праблем, клопатаў і цяжкасцей, прымаючы іх на сябе. Бацькі бачаць, што ў дзіцяці ёсць праблемы фізічнага ці псіхічнага характару, імкнуцца зрабіць усё за яго, тым самым блакіруюць працэс сур’ёзнай падрыхтоўкі дзяцей да рэальнага жыцця. Менавіта тады дзіця з АПФР аказваецца непрыстасаваным да жыцця ў калектыве, не ўмее будаваць адносіны з іншымі дзецьмі, часта становіцца мішэнню для насмешак або ўвогуле становіцца ізаляваным.
Неўмяшанне — гэта калі бацькі і дзеці суіснуюць побач, але не пераступаюць нябачны бар’ер, які існуе паміж імі, фактычна ізаляваны адно ад аднаго. У аснове такіх -узаемаадносін ляжыць эмацыянальная халоднасць бацькоў, іх пасіўнасць. Такая памылка ў выхаванні не дае дзіцяці гарманічна развівацца, яно не ведае, як правільна будаваць гарманічныя ўзаемаадносіны з іншымі людзьмі.
Супрацоўніцтва мае на ўвазе падпарадкаванне сваіх уласных мэт мэтам сям’і.
Парытэт — гэта роўныя адносіны, заснаваныя на ўзаемнай выгадзе ўсіх членаў такога саюза.
Канечне, у сям’і, якая выхоўвае дзіця з АПФР, неабходна імкнуцца да супрацоўніцтва, гэта найбольш аптымальныя ўмовы для фарміравання і развіцця асобы.
У выхаванні дзяцей з АПФР неабходна прытрымлівацца наступных рэкамендацый.
1. Пры размове з дзіцем рабіце паўзы. Лепш нічога не сказаць, чым сказаць абы-што. Дзеці не паважаюць мітуслівасць. Пэўная запаволенасць старэйшых заўсёды дзейнічае станоўча.
2. Давайце дзіцяці час. Яно не можа спраўляцца з тэмпам, якога патрабуе дарослы.
3. Не прымушайце. Узамен выпрацоўваецца негатывізм — адмоўнае стаўленне да ўсяго.
4. Паважайце таямніцу дзіцяці. Не вымушайце яго падманваць. Калі дзіця вас баіцца, яно пачынае лгаць.
5. Дзіця не павінна баяцца пакарання. Пакаранне павінна быць карысным. Калі ёсць сумненне — караць або не, — не карайце.
6. Нельга караць і крычаць на дзіця, калі яно хворае, перад сном, у час гульні, пасля фізічнай або душэўнай траўмы, калі баіцца.
7. Не гаварыце дзіцяці, што яно дрэннае, лянівае, бесталковае, нікога не любіць, усім перашкаджае. Вы фарміруеце яму самаацэнку: Я — гультай; Я — ілжэц; Я — нікчэмны; Я ўсім перашкаджаю; Я нікога не люблю.
8. Верце ў сваё дзіця! Ваша вера здольная ператварыць магчымасць у рэальнасць.
9. Вельмі важна пахваліць дзіця з самага ранку. Гэта падорыць яму станоўчы настрой на ўвесь дзень.
Калі вам цяжка знайсці з дзіцем паразуменне, калі адчуваеце, што далёкія ад яго, то хоць на хвіліну ўспомніце сябе ў тым жа ўзросце, у той жа сітуацыі.
Вольга АЛЯКСЕЙЧЫК,
педагог-псіхолаг Вялікашылавіцкага ясляў-сада — сярэдняй школы Слонімскага раёна.
