Наталля СТЭЛЬМАХ
Нядаўна мой сын стаў удзельнікам сумеснага расійска-беларускага праекта “Цягнік Памяці”. Я стаяла на пероне чыгуначнага вакзала 3 ліпеня і сустракала сына, калі да мяне падышла маладая журналістка. Было некалькі дзяжурных пытанняў, але апошняе прымусіла мяне задумацца: “Падзяліцеся сакрэтам, як выхаваць патрыёта?” Я разгубілася, у мяне не было дакладнага адказу. Тут няма рэцэптаў і методык. “Мы не выхоўвалі, наша сям’я так жыве,” — адказала я.
Мы шмат зараз гаворым пра патрыятычнае выхаванне маладога пакалення. Для многіх сем’яў гэта стала проста модным. У мяне ёсць шмат прыкладаў, калі ў сям’і ходзяць у вышыванках, чытаюць дзецям беларускія казкі, але пры гэтым ганьбяць родную зямлю. Гэта нейкі несапраўдны патрыятызм. Сямейныя каштоўнасці або, наадварот, абясцэньванне каштоўнасцей будуць суправаджаць чалавека на працягу ўсяго жыцця. Гэта як прышчэпка, як генетычны код, якія дзіця пранясе ў дарослае жыццё, перадасць сваім дзецям.
Дзіця павінна з дзяцінства бачыць і разумець, на якой зямлі яно жыве, чым славіцца гэтая зямля, чаго дасягнулі яго продкі, бабулі і дзядулі, праз што ім давялося прайсці. І ў гэтым велізарная роля сям’і, а не толькі дзіцячага сада і школы.
З дзяцінства памятаю, з якім хваляваннем мы, маленькія ўнукі, прасілі ў дзядулі дазволу ўзяць цяжкую чырвоную скрыначку. У ёй захоўваліся ордэны і медалі дзядулі. Ён саджаў нас за накрыты абрусам стол, і мы з асцярожнасцю разглядвалі гэты скарб. Дзядуля нічога не расказваў пра вайну і пра тое, за што ён атрымліваў гэтыя ўзнагароды. Але мы ўсё разумелі. Мы адчувалі, што яны значаць для дзядулі і для ўсёй нашай сям’і. Дзядулі даўно няма з намі, але цяжкая чырвоная скрыначка захоўваецца ў нашай сям’і як самая вялікая каштоўнасць, і з такім жа хваляваннем яе трымаюць у руках ужо мае дзеці.
Мой другі дзядуля прайшоў усю вайну да Берліна, фарсіраваў Віслу і Одэр, вызваляў Варшаву. Ён вучыў нас паважаць працу людзей, паважаць сваю зямлю, паважаць хлеб. Так, менавіта хлеб. Дзядуля браў хлеб і, толькі памыўшы рукі і перахрысціўшыся, пачынаў рэзаць акуратныя лустачкі. У маёй сям’і ніколі не выкінуць у вядро для смецця хлеб, не будуць з ім гуляць ці непажліва да яго ставіцца.
Нас вучылі з павагай ставіцца да працы людзей, якія вырошчваюць хлеб, нас вучылі ганарыцца сваёй малой радзімай, паважаць магілы сваіх продкаў і зямлю, па якой мы зрабілі першыя крокі. Бабуля заўсёды гаварыла: “Дзе рос — там i прырос”.
Патрыёт з грэчаскай мовы перакладаецца як “айчына”, “суайчыннік”. Патрыятызм падразумявае гордасць за культуру сваёй радзімы, жаданне захаваць яе культурную спадчыну, а самае галоўнае — ідэнтыфікацыю сябе са сваім народам, з яго каранямі, гістарычнай памяццю. Патрыятызм праяўляецца не ў гучных словах і заявах, атрыбутыцы і фарсе, а ў простых рэчах. Нельга лічыць сябе патрыётам, імкнучыся аддаць забыццю гісторыю свайго народа, нельга стаць патрыётам, адварочваючыся ад сваёй краіны ў цяжкія хвіліны і чакаць лепшых часоў.
“Дык як жа выхаваць патрыёта?” — спытала я сябе. Як выхаваць дзіця, якое ганарыцца сваёй Радзімай, якое плача ў Брэсцкай крэпасці, якое пасля вяртання сказала, што наша Беларусь — самая лепшая краіна і людзі ў нас самыя добрыя.
Быць прыкладам для сваіх дзяцей, жыць з мірам у душы, паважаючы сваю зямлю, сваю гісторыю, свае карані, не прыніжаць іншых, але і сябе не даваць у крыўду. Патрыятызм — гэта не знешняя атрыбутыка, а нашы ўчынкі, наша стаўленне, наш светапогляд.