На гэтым тыдні ў Акадэміі паслядыпломнай адукацыі праходзілі курсы павышэння кваліфікацыі для дырэктараў агульнаадукацыйных навучальных устаноў, якія з’яўляюцца інавацыйнымі цэнтрамі. Усяго на сёння ў нас 23 такія цэнтры, якія ў канцы мінулага навучальнага года ўвайшлі ў створаную Асацыяцыю інавацыйных устаноў краіны. Старшынёй асацыяцыі была выбрана дырэктар гімназіі № 1 імя Ф.Скарыны Мінска кандыдат педагагічных навук Наталля Уладзіміраўна Бушная.
Дзейнасць асацыяцыі заклікана аб’яднаць намаганні ўдзельнікаў інавацыйных праектаў, накіраваныя на стварэнне адзінай інавацыйнай адукацыйнай прасторы ў нашай краіне. 1-я гімназія Мінска з’яўляецца інавацыйным цэнтрам па аналітычнай дзейнасці ў сістэме кіравання ўстановай адукацыі, таму ўдзельнікам асацыяцыі інавацыйных устаноў краіны было цікава пазнаёміцца з вопытам арганізацыі кіраўніцкай і аналітычнай дзейнасці гімназіі № 1 імя Ф.Скарыны Мінска і тымі кампетэнцыямі, якія развіваюць прадстаўнікі адміністрацыі гімназіі.
З мэтай вылічэння эфектыўнасці і выніковасці
Увогуле 1-я гімназія — вядомая навучальная ўстанова не толькі ў межах Мінска. Яе ведаюць у краіне і за яе межамі. Навучальная ўстанова з’яўляецца асацыіраванай школай ЮНЕСКА, у ёй штогод, з моманту адкрыцця, праходзіць адкрытая гімназічная навуковая канферэнцыя, тут дзейнічае некалькі клубаў, у тым ліку і бацькоўскі, а таксама бібліятэка імя С.Міхалкова. Гімназія з’яўляецца адным з лідараў алімпіяднага руху, тут штогод рэалізуюцца новыя кіраўніцкія, адукацыйныя і выхаваўчыя праекты, удзельнікамі якіх з’яўляюцца і педагогі, і навучэнцы.
Педагагічны калектыў вельмі разнастайны, але творчы, і нацэлены на вынік. Многія педагогі з’яўляюцца выдатнікамі адукацыі, лаўрэатамі прэміі спецыяльнага фонду прэзідэнта нашай краіны, пераможцамі этапаў конкурсу “Настаўнік года”. У гімназіі працуюць тры настаўнікі-метадысты.
На рахунку навучальнай установы — гранты і прэміі Мінгарвыканкама, узнагароды гарадскога, рэспубліканскага і міжнароднага ўзроўняў. Як заўважыла Наталля Уладзіміраўна Бушная, сёння адбываецца глабалізацыя адукацыі, што павышае канкурэнтаздольнасць настаўнікаў, якія павінны быць інавацыйна-мабільнымі.
“Мы працуем у супярэчнасцях: сістэма адукацыі не паспявае за зменамі, якія адбываюцца ў грамадстве. Мы гаворым пра паніжэнне прэстыжу педагагічнай прафесіі, а ўсё таму, што настаўнікі страцілі манаполію на адукацыю. Цяпер педагог не ўспрымаецца як нейкі абсалют. Сучасныя інфармацыйныя тэхналогіі дазваляюць вучыцца ў любым месцы і ў любы час. І мы павінны падумаць пра тое, як не трансліраваць вопыт папярэдніх пакаленняў, у тым ліку і кіраўніцтва, а як ісці наперад”, — адзначыла дырэктар.
Аналітычная дзейнасць ва ўстанове адукацыі ажыццяўляецца з мэтай вылічэння эфектыўнасці і выніковасці. Аб’ектам аналітычнай дзейнасці з’яўляецца дзейнасць функцыянальных структур, сістэм планавання і кантролю. І аналіз павінен быць сістэмным, паслядоўным, непарыўным і публічным.
Унутраны кантроль
Намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце гімназіі Наталля Уладзіміраўна Целяпун адзначыла, што практыка кіравання школай, гімназіяй паказвае: сістэмаўтваральным звяном у ланцужку кіраўнічых дзеянняў з’яўляецца кантроль, які цесна звязаны з педагагічным аналізам.
“Кантроль дае багатую, сістэматызаваную інфармацыю, паказвае разыходжанне паміж мэтай і атрыманым вынікам, у той час як аналіз дзейнасці ўстановы адукацыі накіраваны на выяўленне прычын, умоў гэтых адрозненняў і адхіленняў. Пры гэтым менавіта даныя ўнутранага кантролю часта з’яўляюцца асновай для правядзення аналізу, бо аналізу падвяргаецца якраз той фактычны матэрыял, які быў атрыманы ў працэсе ўнутранага кантролю”, — сказала Наталля Уладзіміраўна.
Як жа арганізаваны ўнутраны кантроль у 1-й гімназіі Мінска? Тут вызначылі для сябе 9 патрабаванняў у арганізацыі ўнутранага кантролю.
Планавасць (перспектыўнае (гадавое), бягучае (месячнае) і аператыўнае (тыднёвае) планаванне кантролю), сістэмнасць (стварэнне сістэмы правядзення кантролю, якая забяспечвае яго рэгулярнасць, аптымальнасць, усебаковасць), шматбаковасць (ахоп асноўных бакоў дзейнасці гімназіі на працягу навучальнага года), дыферэнцыраванасць (улік індывідуальных асаблівасцей педагогаў у працэсе ажыццяўлення кантролю), інтэнсіўнасць (кантрольная дзейнасць павінна планавацца па вучэбных перыядах з мэтай папярэджання перагрузкі кіраўнікоў і супрацоўнікаў установы адукацыі).
Далей ідзе арганізаванасць (працэдура правядзення кантролю павінна быць дакладна вызначана ў праграме або схеме кантролю, даведзена да ведама правяраемых і павінна строга выконвацца ў адпаведнасці з патрабаваннямі заканадаўства), аб’ектыўнасць (праверка дзейнасці педагогаў на аснове дзяржаўных стандартаў, адукацыйных праграм, а таксама праграм кантролю з указаннем распрацаваных паказчыкаў і крытэрыяў павінна ўлічваць асаблівасці ўмоў, у якіх працуе правяраемы, а таксама асаблівасці яго асобы), выніковасць, або дзейснасць (наяўнасць пазітыўных змяненняў у дзейнасці педагога, метадычнага аб’яднання, устараненне выяўленых у ходзе кантролю недахопаў).
Безумоўна, важнай з’яўляецца кампетэнтнасць правяраючага (веданне ім прадмета і методыкі кантролю, уменне ўбачыць у ходзе кантролю вартасці і недахопы ў працы, прагназаваць развіццё вынікаў кантролю, прааналізаваць з правяраемым вынікі кантролю такім чынам, каб выклікаць у яго імкненне да паляпшэння дзейнасці і хутчэйшай ліквідацыі недахопаў).
“Аналізуючы стан унутранага кантролю ў гімназіі, можна сцвярджаць: ён з’яўляецца тым неабходным звяном, па выніках якога пачынае працаваць функцыя рэгулявання, якая ажыццяўляе неабходныя карэктывы і ў аналітычным працэсе, і ў працэсе планавання і арганізацыі практычнага дзеяння”,— рэзюмавала Наталля Уладзіміраўна Целяпун.
Аператыўны, бягучы і на перспектыву
Яшчэ адзін намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце гімназіі № 1 Мінска Ірына Уладзіміраўна Чарнова спынілася на аналізе метадычнай работы як эфектыўным сродку павышэння кваліфікацыі педагога. Ірына Уладзіміраўна адзначыла, што па характары рашэнняў, якія прымаюцца, на аснове аналізу прынята вылучаць аператыўны, бягучы і перспектыўны аналіз.
“Аператыўны аналіз (тыдзень, месяц) закліканы выяўляць прычыны і ўмовы, якія спрыялі негатыўным праяўленням, і своечасова рэагаваць на іх. Такім відам бягучага аналізу з’яўляецца нарада педагагічнага калектыву пры дырэктары. На нарадзе мы аналізуем вынікі нашых дасягненняў, агульную паспяховасць навучэнцаў і многія іншыя пытанні. Напрыклад, у гэтым годзе ў выніку бягучага аналізу было выяўлена зніжэнне адзнак па матэматыцы ў вучняў 8-х класаў. Настаўнікам-прадметнікам з’яўляецца малады педагог, якому аказалася дастаткова складана ажыццяўляць ацэначную дзейнасць. Каб аказаць яму неабходную метадычную дапамогу, было арганізавана настаўніцтва з боку вопытных калег.
У мінулым навучальным годзе мы сутыкнуліся з такой праблемай: нашы настаўнікі-прадметнікі, якія хацелі б павысіць сваю кваліфікацыйную катэгорыю або пацвердзіць вышэйшую, мелі патрэбу ў метадычных рэкамендацыях па арганізацыі абагульнення педагагічнага вопыту. Для ліквідацыі гэтай праблемы на адміністрацыйнай нарадзе было прынята рашэнне правесці тэарэтыка-практычны семінар і запрасіць прафесара кафедры прыватных методык ІПКіП БДПУ імя Максіма Танка доктара педагагічных навук Віктара Уладзіміравіча Чачота.
Калі ў 2014/2015 навучальным годзе 4 педагогі пацвердзілі вышэйшую кваліфікацыйную катэгорыю, то ў 2015/2016 — 4 педагогі пацвердзілі і 2 атрымалі вышэйшую кваліфікацыйную катэгорыю. Трэба адзначыць, што ў гэтым навучальным годзе плануюць пацвярджэнне катэгорыі настаўнікі, якія раней гэтае пытанне нават не разглядалі”, — расказала Ірына Уладзіміраўна Чарнова.
Мэтай бягучага аналізу (за чвэрць, паўгоддзе) з’яўляецца перыядычная ацэнка бягучых спраў, выяўленне непажаданых адхіленняў і прыняцце своечасовых мер. Такі аналіз можа ажыццяўляцца на пасяджэнні тэматычнага педагагічнага савета, метадычнага савета, на серыі рабочых сустрэч па камплектаванні педагогаў, педагагічным кансіліуме, які аб’ядноўвае работу настаўнікаў у адной паралелі.
“У лістападзе 2015 года ў рамках падрыхтоўкі да педагагічнага савета “Карпаратыўная культура — аснова адукацыйнай палітыкі” паспяхова прайшоў навукова-тэарэтычны семінар “Карпаратыўныя стандарты як элемент карпаратыўнай культуры гімназіі”. Паколькі адзіная тэма работы педагагічнага калектыву звязана з карпаратыўнай культурай установы, а гэта ў сваю чаргу для нас было новым, мы прааналізавалі і палічылі неабходным правесці семінар, які закладзе тэарэтычную аснову па гэтай праблематыцы.
Паняцце “Карпаратыўная культура” даволі шырокае, таму неабходна было выбраць найбольш прымальны варыянт для нас. У якасці асноўнага элемента разглядаліся ўнутраныя каштоўнасці гімназіі, якія, несумненна, з’яўляюцца ядром арганізацыйнай культуры ўстановы.
У нашай практыцы часцей
выкарыстоўваецца камбінаваная форма правядзення педагагічных саветаў з уключэннем інтэрактыўных прыёмаў і метадаў арганізацыі калектыўнай мыслядзейнасці. Каб выключыць аўтарытарнасць правядзення педагагічнага савета, што часта характэрна для традыцыйных, мы нашым педагагiчным саветам стараемся надаць сучасны выгляд. Па сваёй структуры педагагічны савет уключае аналіз выканання рашэнняў папярэдняга педсавета і асноўны даклад па гэтай праблематыцы. Як правіла, гэта праца адміністрацыйнага звяна. Намеснік дырэктара коратка, лаканічна выкладае сутнасць пытання і знаёміць удзельнікаў педагагічнага савета з вынікамі праведзенай работы. Даклад з аналізам суправаджаецца прэзентацыяй, відэаролікам і іншымі інфармацыйнымі сродкамі. Далей надыходзіць час абмеркавання даклада, якое часцей за ўсё праходзіць у інтэрактыўнай форме.
Тут мы можам падзяліцца вопытам выкарыстання тэхналогіі “Савет-семінар”. Так, у мінулым годзе адбылося пасяджэнне педагагічнага савета па тэме “Роля дзіцяча-дарослага ўзаемадзеяння (педагог-навучэнец) у фарміраванні адказнасці за вынікі вучэбнай работы”. Было прадстаўлена некалькі майстар-класаў, дзе трансліраваўся вопыт работы па фарміраванні адказнасці за вынікі вучэбнай работы. Калектыву было прапанавана падзяліцца на тры групы, кожная з якіх наведала выбраны ім майстар-клас”, — працягвала намеснік дырэктара.
У мінулым навучальным годзе ў гімназіі прайшоў педагагічны савет па тэме “Карпаратыўная культура — аснова адукацыйнай палітыкі гімназіі”. Інтэрактыўная частка была праведзена ў форме “Савета-аўкцыёну”, дзе педагагічнаму калектыву быў прапанаваны шэраг праблемных пытанняў, якія тычацца далейшага развіцця карпаратыўнай культуры гімназіі. Педагогі прапаноўвалі свае ідэі па вырашэнні пастаўленых праблем. Напрыклад, сутнасць аднаго з заданняў складалася ў распрацоўцы дрэс-коду настаўніка па прынцыпе адмаўлення. Гэтае заданне выконвалі настаўнікі пачатковых класаў. У далейшым у праект рашэнняў была закладзена распрацоўка праекта кодэкса настаўніка гімназіі, што з’яўляецца свайго роду працягам кодэкса гімназіста.
“Выніковы аналіз (год і больш). На яго аснове вырашаюцца задачы, звязаныя з прагназаваннем магчымасцей развіцця. Гэта адлюстроўваецца ў складанні аналізу працы за год, складанні плана работы на будучы год, у рабоце выніковага педсавета. Аналіз вынікаў дзейнасці нашай установы структурна ўключае ў сябе аналіз метадычнай работы, выніковасці адукацыйнага працэсу, самакантролю, выхаваўчай і ідэалагічнай работы, аналіз работы па матэрыяльна-тэхнічным і фінансавым забеспячэнні гімназіі, высновы, вызначэнне адзінай тэмы і задач на будучы год”, — падвяла вынікі свайго выступлення Ірына Уладзіміраўна Чарнова.
Менавіта сістэмны аналіз дзейнасці навучальнай установы, пастаянны ўнутраны кантроль дазваляюць развівацца і рухацца наперад. І, як заўважыла дырэктар 1-й сталічнай гімназіі, за прафесійным развіццём педагога стаіць рост вучня. І сёння гэта не аспрэчыш.
Вольга ДУБОЎСКАЯ.
Фота аўтара.
