“Роля педагога заключаецца ў тым, каб адкрываць дзверы, а не ў тым, каб прасоўваць туды вучняў” — гэтыя словы А.Шнабеля сталі педагагічным крэда намесніка дырэктара па вучэбна-вытворчай рабоце выкладчыцы спецыяльных прадметаў “Эканоміка арганізацыі”, “Камерцыйная дзейнасць”, “Асновы маркетынгу”, “Асновы менеджменту” Мінскага дзяржаўнага каледжа гандлю і камерцыі Алены Сяргеевай. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Педагогіка і эканоміка
— Па першай спецыяльнасці я эканаміст-менеджар, пачынала свой прафесійны шлях у Ваўкавыскім аграрным каледжы выкладчыцай інфармацыйных тэхналогій, — расказвае Алена Пятроўна. — Потым чатыры гады адпрацавала ў сферы гандлю менеджарам магазіна, дзе знутры ўбачыла ўсе плюсы і мінусы прафесіі, таму зараз на ўласным прыкладзе з практыкі магу расказваць навучэнцам пра нюансы гэтай работы. Здавалася, мяне ўсё задавальняла, аднак хацелася вярнуцца назад у каледж да навучэнцаў. І калі, пераехаўшы ў сталіцу, я ўбачыла аб’яву, што патрабуецца педагог у каледж гандлю і камерцыі, не раздумваючы, прыйшла ўладкоўвацца на работу. Прайшла перападрыхтоўку і выкладаю навучэнцам эканамічныя дысцыпліны, з’яўляюся спецыялістам па дыстанцыйным навучанні.
МДК гандлю і камерцыі ажыццяўляе падрыхтоўку спецыялістаў як на ўзроўні прафесійна-тэхнічнай, дзе навучэнцы атрымліваюць кваліфікацыю “прадавец 4-га разраду”, “кантралёр-касір 4-га разраду”, так і сярэдняй спецыяльнай адукацыі з атрыманнем кваліфікацый “спецыяліст па маркетынгавых паслугах”, “таваразнавец”.
— Чым прываблівае каледж абітурыентаў? У нас практыка-арыентаванае навучанне, вельмі многа вытворчай практыкі (летам — у студэнцкіх атрадах). Навучэнцы амаль адразу, з 1 курса, паглыбляюцца ў прафесію і разумеюць, для чаго яны вучацца, — тлумачыць А.Сяргеева. — Прычым практыка ў нас аплачваецца. А, як вядома, першая матывацыя для моладзі — атрыманне ўласных грошай. Акрамя таго, у каледжы бурліць цікавае, насычанае жыццё па-за вучэбнымі заняткамі. Навучэнцы маюць магчымасць наведваць аб’яднанні па інтарэсах, якія задаволяць нават самыя патрабавальныя густы: джаз-бэнд, танцавальная студыя, фітнес-зала і інш. Нашы навучэнцы з’яўляюцца актыўнымі ўдзельнікамі спаборніцтваў рознага ўзроўню, актыўна наведваюць мерапрыемствы, якія ладзяцца ў сталіцы. Будучыя спецыялісты разумеюць, што прафтэх — гэта толькі маленькая прыступка, ад якой можна адштурхнуцца і ісці далей: пасля атрымання сярэдняй спецыяльнай адукацыі ёсць магчымасць паступіць на скарочаны тэрмін навучання ва УВА. І гэтым правам карыстаюцца многія. Улічваючы ўсё гэта, сёлета падчас уступнай кампаніі ў нас быў дастаткова высокі конкурс. Напрыклад, на спецыяльнасць “Маркетынгавая дзейнасць” — тры чалавекі на месца.
Быць канкурэнтаздольнымі
Алена Пятроўна імкнецца стварыць спрыяльную атмасферу для рэалізацыі магчымасцей кожнага навучэнца, даць выхаванцам трывалыя веды, каб на рынку працы яны былі канкурэнтаздольнымі, запатрабаванымі. А зараз да спецыяліста гандлю прад’яўляюцца вельмі высокія патрабаванні. Ён павінен ведаць нарматыўныя дакументы, якія рэгулююць парадак работы прадпрыемстваў гандлю і продажу асноўных груп тавараў, спажывецкія ўласцівасці, гандлёвыя характарыстыкі, прыметы класіфікацыі, парадак фарміравання асартыменту тавараў у аптовым і рознічным гандлі, правілы прыёмкі тавараў па колькасці і якасці, а таксама парадак і тэрміны іх рэалізацыі, прагрэсіўныя формы гандлю і метады актывізацыі продажу тавараў, віды гандлёвых паслуг, прыёмы і метады абслугоўвання пакупнікоў, метады вывучэння пакупніцкага попыту і інш.
— Каб паспяхова прадаць тавар, неабходна, па-першае, размаўляць без памылак, па-другое, ведаць, што гаварыць пра тавар (гэта сфера таваразнаўства), па-трэцяе, валодаць інфармацыйнымі тэхналогіямі, — адзначае Алена Пятроўна. — Ды і прадаць — гэта адно, а задаволіць патрэбы спажыўца — зусім іншае. А таму на дапамогу прыходзіць маркетынг — філасофія бізнесу. Часта ў гандлёвых цэнтрах мы не засяроджваем увагі на шматлікіх момантах, так званых маркетынгавых пастках, а сапраўдны прафесіянал павінен іх ведаць і карыстацца ў рабоце. Так, калі мы ўваходзім у магазін, то звычайна не заўважаем, якая плітка пакладзена на падлозе. Мы ведаем, што тавары першай неабходнасці стаяць у самым далёкім кутку: пакуль пакупнік да іх дойдзе, пакладзе сабе ў цялежку шмат іншых тавараў. Гэта маркетынгавы ход. Але калі пакупнік гэта ведае, то бярэ цялежку і ідзе туды, куды яму неабходна. Аднак плітка на падлозе такая, што цялежка пачынае падскокваць і пакупнік замаруджвае ход. У выніку ў цялежцы можа апынуцца незапланаваны тавар.
Педагог будуе ўзаемадзеянне з навучэнцамі на роўных: не ставіць сябе вышэй за іх. Узамен атрымлівае любоў, павагу і давер, пра што яскрава сведчаць анкетаванні, якія праводзяцца ў каледжы, і частае пытанне ад калег “А як вам гэта ўдаецца?”.
— Імкнуся навучыць кожнага выхаванца ва ўсіх сітуацыях заставацца чалавекам, даць яму жыццёвыя арыенціры, якія абавязкова спатрэбяцца ў будучыні, а таксама навучыць быць сапраўдным спецыялістам-прафесіяналам. Гавару маладым людзям: калі вы прыйшлі на работу таваразнаўцамі — не сядзіце за сталом, выйдзіце ў гандлёвую залу, паўзаемадзейнічайце з пакупнікамі і прадаўцамі, і вы будзеце ведаць абстаноўку, якая склалася ў калектыве, па-іншаму глянеце на многія рэчы. Варта не забываць, што мы працуем з людзьмі і ў кожнага свой характар, асаблівасці. Не, не трэба пад кожнага падстройвацца, але варта не забываць пра чалавечыя адносіны, бо менавіта мікраклімат у калектыве вельмі важны. Чалавек захоча прыйсці на работу, калі ў калектыве ўсё добра, — тлумачыць А.П.Сяргеева.
Вельмі многа прыкладаў, калі навучэнцы прыходзяць у каледж з невысокай паспяховасцю, але ўжо напрыканцы 3 курса па спецыяльных прадметах маюць высокія балы, а па заканчэнні другой ступені навучання атрымліваюць чырвоныя дыпломы і застаюцца працаваць у каледжы майстрамі вытворчага навучання або паспяхова паступаюць ва УВА.
На адным дыханні
На занятках Алена Пятроўна выкарыстоўвае праблемнае навучанне, тэхналогію “роўны вучыць роўнага”, арганізоўвае даследчую дзейнасць (навучэнцы даследуюць канкурэнтаў, спажыўцоў, прадукт, яго кошт і інш.). Так, на 3 курсе прадмет “Асновы эканомікі” заканчваецца складаннем бізнес-плана. Для гэтага навучэнцы праводзяць маркетынгавыя даследаванні, вылічваюць, ці атрымаюць прыбытак, і тым самым дэманструюць, як быў засвоены прадмет, як яны зразумелі асноўныя паняцці (прыбытак, рэнтабельнасць, заработная плата і інш.). Напрыклад, навучэнцы “адкрывалі” кафэ, манікюрны салон, начную бібліятэку і інш. Яны ўбачылі, што пачаць сваю справу не так проста.
Эфектыўнымі з’яўляюцца і кейс-тэхналогіі. Вырашыць кейс — гэта значыць даследаваць тую ці іншую праблемную сітуацыю, сабраць і прааналізаваць інфармацыю, прапанаваць магчымыя варыянты дзеянняў і выбраць з іх больш пераважны варыянт. Прыклад бізнес-кейса можа быць такім: кампаніі неабходна распрацаваць стратэгію прасоўвання новага прадукту на рынак. Для гэтага трэба прааналізаваць галіну, канкурэнтаў, правесці аналіз мэтавай аўдыторыі, дапрацаваць прадукт, каб ён задавальняў патрэбы спажыўцоў і валодаў канкурэнтнымі ўласцівасцямі, прадумаць маркетынгавую кампанію, скласці план работы і ацаніць рызыкі і фінансавыя паказчыкі праекта.
Шмат заданняў педагог дае на апярэджанне. Так, у курсе “Асновы маркетынгу” навучэнцы атрымліваюць заданне: стварыць новы прадукт (хтосьці змешвае пэўныя інгрэдыенты, хтосьці выпякае), правесці даследаванне (прааналізаваць рынак), а потым на практычных занятках прадставіць гэты прадукт і свае напрацоўкі.
На думку А.П.Сяргеевай, эфектыўныя вучэбныя заняткі — тыя, якія прайшлі лёгка, на адным дыханні, на якіх ёсць зваротная сувязь і аддача ад навучэнцаў, на якіх вучэбны матэрыял добра засвойваецца, што дэманструюць розныя формы кантролю. Прычым педагог заўважыла, што заўсёды прасцей успрымаецца складаны матэрыял, які падмацоўваецца прыкладамі з жыцця.
На сайце каледжа размешчаны “Віртуальны кабінет навучэнца”, створаны Аленай Сяргеевай. На ім сабраны ўсе 23 дысцыпліны, якія вывучаюцца на ўзроўні сярэдняй спецыяльнай адукацыі. І вучні, дзе б яны ні знаходзіліся — у транспарце ці дома на канапе, могуць адкрыць лекцыю і падтрыхтавацца да заняткаў. Праз QR-коды можна зайсці і паглядзець відэалекцыі педагога.
Для практыкумаў і не толькі
А.П.Сяргеева з’яўляецца аўтарам шэрага вучэбных дапаможнікаў па спецыяльных прадметах, якія яна выкладае. Дарэчы, за абагульненне вопыту па тэме “Фарміраванне і развіццё фінансавай і эканамічнай адукаванасці навучэнцаў шляхам распрацоўкі і ўкаранення аўтарскіх вучэбных дапаможнікаў” яна адзначана прэміяй Мінгарвыканкама. А пачалося ўсё з яе работы старшынёй цыклавой камісіі, якая працавала ў той час над інавацыйным праектам пад назвай “Стварэнне вучэбна-метадычнага комплексу па спецыяльнасці “Камерцыйная дзейнасць”.
— Менавіта якасць арганізацыі практычных заняткаў з’яўляецца адной з асноўных умоў фарміравання і развіцця эканамічных кампетэнцый навучэнцаў на прадметах эканамічнага профілю, — адзначае Алена Пятроўна. — Аналіз навукова-метадычнага забеспячэння выявіў адсутнасць такіх вучэбных выданняў для будучых спецыялістаў гандлю. У выніку спачатку быў распрацаваны і выдадзены вучэбны дапаможнік “Эканоміка арганізацыі. Практыкум”, потым з’явіліся “Асновы эканомікі і прадпрымальніцкай дзейнасці. Практыкум”, “Прававое забеспячэнне камерцыйнай дзейнасці. Практыкум”, рабочы сшытак “Асновы менеджменту” (у суаўтарстве з Н.А.Суравай), накіраваныя на фарміраванне і развіццё фінансавай і эканамічнай адукаванасці навучэнцаў. А сёлета пабачыў свет рабочы сшытак “Асновы маркетынгу”. Створаныя вучэбныя выданні дапамагаюць больш эфектыўна арганізоўваць засваенне вучэбнага матэрыялу, дыферэнцыраваць і індывідуалізаваць навучанне, удасканальваць кантроль і самакантроль, вызваляць час для творчай і даследчай работы.
У цяперашні час педагог вядзе работу па адкрыцці ў каледжы новай спецыяльнасці на ўзроўні сярэдняй спецыяльнай адукацыі “Менеджар па продажах”. Установа заключыла пагадненне аб супрацоўніцтве з Санкт-Пецярбургскім тэхнічным каледжам кіравання і камерцыі, і ў хуткім часе А.П.Сяргеева разам са сваёй калегай паедзе туды для наладжвання сувязей і пераймання вопыту. У планах педагога — працягваць распрацоўваць друкаваныя і электронныя вучэбныя дапаможнікі. Апошнія будуць размешчаны ў віртуальным кабінеце навучэнца і на адукацыйных інтэрнэт-платформах (“ПРОФБиблиотека.by”, do.minsk.edu.by).
Наталля КАЛЯДЗІЧ
Фота аўтара
