Кожнае цэнтралізаванае тэсціраванне — новы летапіс трывог і заспакаенняў, перажыванняў і радасцей, няўдач і перамог. Вышынь, якія дасягаюцца безупыннай працай і рухам наперад. Стабальных прыступак, за якімі стаяць чыесьці добрыя словы, спагадлівыя позіркі, уменне падтрымаць і з павагай прыняць выбар блізкага чалавека.
Яна Нікіфарава — выпускніца сталічнай гімназіі № 1 імя Францыска Скарыны. Дзяўчына характарызуе сябе як асобу, якая пачынае рыхтавацца да сур’ёзных іспытаў за кароткі тэрмін, першапачаткова засвоіўшы неабходную базу. А база ў яе, трэба сказаць, грунтоўная, прычым не толькі па вучэбных прадметах. Усё гэта — вынік вялікай цікавасці да таго, што акружае Яну: захапленне сусветнай класікай і беларускай літаратурай, разнастайнымі імпрэзамі, літаратурнымі вечарынамі, музычнымі фестывалямі і канцэртамі. Дзяўчына гаворыць, што гэтак адбіваецца ўдзел у алімпіядным руху: беларускай мовай і літаратурай гімназістка займалася з 6 класа.
“Думайце перш за ўсё пра сваё здароўе: не трэба сядзець і зубрыць начамі. Камусьці гэта дапамагае, але я ўсё ж прыхільнік таго, каб людзі ноччу спалі. А перад ЦТ не варта занадта хвалявацца і перанапружвацца: у рэшце рэшт, калі адказна займаешся ў школе, ніякіх праблем не павінна ўзнікнуць”.
— Заўсёды лічыла і буду лічыць, што ў алімпіядзе па беларускай мове перамагаюць тыя, хто сапраўды цікавіцца Беларуссю, любіць яе, — адзначае Яна Нікіфарава. — Я не ўспрымала алімпіяду як цяжкі абавязак. Яна стала адным са шляхоў самаідэнтыфікацыі, праяўлення сябе і выказвання ўласных думак.
За плячыма ў Яны не толькі 100 балаў ЦТ па англійскай мове і перамога на заключным этапе Рэспубліканскай алімпіяды па беларускай мове. Галоўным гонарам учарашняй школьніцы можна назваць яе паэтычны зборнік “Падслухана сценамі шматпавярховак”. Як адзначае дзяўчына, пісаць з усведамленнем таго, што творамі можна дзяліцца, яна пачала ў 9 класе, калі адкрыла для сябе сучасную беларускую паэзію (творы Вольгі Гапеевай, Вікі Трэнас і Віктара Жыбуля).
— У нейкі момант я зразумела, што, калі пішу на беларускай мове, усё атрымліваецца больш слушным і глыбокім, — згадвае абітурыентка. — Але нельга сказаць, што вершы пішуцца толькі ў вольны час. Хутчэй наадварот: пішуцца якраз у самыя нязручныя ці, як можа падацца, зусім не прыдатныя для гэтага моманты.
Пры падрыхтоўцы да ЦТ дзяўчына не займалася з рэпетытарамі. Кажа, не было патрэбы, паколькі сістэматычна вучылася ў гімназіі. Адзінае, апошні месяц Яна дадаткова займалася са сваім настаўнікам грамадазнаўства і за некалькі дзён да ЦТ па англійскай мове прайшла “лёгкі інтэнсіў ад бабулі”.
— Гэта вельмі і вельмі дапамагло, бо Уладзімір Пятровіч “прымушаў” мяне чытаць падручнікі, падкрэсліваючы ключавую інфармацыю, паказваў, што сапраўды неабходна. А з англійскай мовай праблем не было ніколі: з 5 класа ў мяне выкладала бабуля. Яна вельмі дасведчаны настаўнік, і ўзровень мовы ў яе вучняў заўсёды на вышыні, — дзеліцца абітурыентка.
Дзяўчыну вельмі падтрымлівалі блізкія — тата, матуля, яе малады чалавек. Абітурыентка расказвае, што была прыемна ўражана тым, наколькі моцна хваляваўся яе бацька. Яго добра прыхаваныя перажыванні і спакой матулі зрабілі сваю справу.
Яна збіраецца паступаць на факультэт міжнародных адносін Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Але на пытанне, кім бачыць сябе праз пяць гадоў, аджартоўваецца: 22-гадовай.
— Напэўна, калі будзе магчымасць, павучуся яшчэ і за мяжой, але ведаю дакладна, што вярнуся ў Беларусь і буду жыць і працаваць тут, — пераканана дзяўчына.
Штурмаваць факультэт міжнародных адносін БДУ збіраецца і Крысціна Казак з гімназіі № 1 Барысава. З Янай Нікіфаравай дзяўчыну звязвае не толькі жаданне паступаць на адзін факультэт, падобны набор прадметаў на тэсціраванні і стабальны вынік, але і любоў да роднай мовы, а таксама ўдзел у алімпіядным руху (на ЦТ па беларускай мове Крысціна “забрала” максімум).
— Колькі сябе памятаю, цікавілася беларускай мовай і літаратурай. Разам з настаўніцай Юліяй Сяргееўнай Паўлавай мы шукалі магчымасці ўдзельнічаць у конкурсах, алімпіядах, навукова-практычных канферэнцыях, таму ў мяне нават пытання не ўзнікала, што буду здаваць на ЦТ. Падрыхтоўка да алімпіяд мне сур’ёзна дапамагла: тэорыю я ведала добра, заставалася толькі практыка. Улетку перад 11 класам набыла зборнікі і пачала выконваць заданні. Так я зразумела: чым больш тэстаў рашаеш, тым лягчэй, — дзеліцца гімназістка.
“Будучым абітурыентам жадаю не хвалявацца, правільна размяркоўваць час і сістэматычна рыхтавацца. Пасля ЦТ ваша жыццё не заканчваецца: перад вамі адкрываюцца ўсе дзверы. Таксама хацелася б, каб бацькі былі чуйнымі да дзяцей, усведамлялі ўзровень ціску, які ўздзейнічае на выпускнікоў, і падтрымлівалі іх”.
Крысціна таксама займалася самастойна. Яна пераканана, што ніякі рэпетытар не зможа дапамагчы, калі абітурыент сам не захоча і не пачне працаваць. Дзеўчына рабіла ўпор на выключэннях з правіл і фразеалогію: раздзелы “Лексіка” і “Фразеалогія” Крысціна лічыць самымі шырокімі, а таму і самымі складанымі тэмамі на тэсціраванні.
— 11 клас быў няпростым: вучоба і падрыхтоўка да ЦТ займалі значны час. Калі выпадала вольная хвілінка, я ведала, чым яе заняць: займалася спортам, удзельнічала ў конкурсах і канферэнцыях, праводзіла час з сям’ёй і сябрамі. І, як ні дзіўна, чым менш дзён заставалася да тэсціравання, тым менш адчувалася хваляванне. Час шоў, і я разумела, што ўжо гатова, пачынала ўсё больш верыць у свае сілы, — адзначае абітурыентка.
Крысціна гаворыць, што ў школьных буднях усё па-свойму цікава і непаўторна, але ўсведамляецца гэта толькі з часам, пасля выпуску. Самае дарагое для яе — зносіны з сябрамі, жартачкі, зразумелыя толькі невялікай колькасці людзей, агульныя праекты, падзеі і гісторыі, якія надоўга застануцца ў памяці.
— Настаўнікі стараліся з разуменнем ставіцца да нас. Мяне заўсёды падтрымлівалі Юлія Сяргееўна Паўлава, класны кіраўнік Ганна Аляксандраўна Пападчанка. Яны сапраўдныя майстры сваёй справы, — расказвае дзяўчына. — Будучым адзінаццацікласнікам хачу пажадаць, каб яны не забывалі пра тое, што пачынаецца іх апошні год у школе, і разам са школай пражывалі розныя цікавосткі і актыўнасці. Гэта не проста неверагодны вопыт самастойнасці, але і лепшы час, праведзены з блізкімі па духу людзьмі.
Пастаянныя спадарожнікі Крысціны Казак — пазітыў і пачуццё гумару, і яна цалкам згодна са словамі Якуба Коласа: “Добра быць у дарозе, якую ты сам сабе выбіраеш”.
Дзяўчына вельмі ўдзячна сваім бацькам, якія падтрымліваюць яе пачынанні, даюць парады, ніколі не дыктуюць, што рабіць, і не аказваюць ціск. Яна пераканана: кожны чалавек сам павінен вырашыць, кім быць, як будаваць сваё жыццё.
Зараз Крысціна пераводзіць дух перад пачаткам уступнай кампаніі, строіць планы на найбліжэйшы час і марыць.
— Цяжка сказаць, якая раніца можа стаць для мяне самай лепшай, незабыўнай, — разважае стабальніца. — Але пакуль больш за ўсё хочацца прачнуцца і даведацца, што я паступіла на абраную спецыяльнасць. І ўрэшце выдыхнуць.
— Раз-пораз я ўспамінаю нешта і не магу зразумець, як я ўсё паспявала, — пачынае свой расказ выпускніца Рэчыцкага раённага ліцэя экс-міністр адукацыі гэтай навучальнай установы Яніна Мельнічэнка. І перада мной праносяцца ўсе захапленні: танцы, тэніс, актыўнае жыццё школы і ліцэя, алімпіяды, моўныя школы ў Вялікабрытаніі і Канадзе. Знаходзіць баланс паміж вучобай, праектамі і актыўным жыццём было не заўсёды лёгка. Часта ў памяці ўсплывае люты, калі мы здымалі відэа і рэпеціравалі нумар да ліцэйскага канцэрта. Акрамя таго, я была капітанам каманды на іншым мерапрыемстве, трэба было курыраваць ліцэістаў, рыхтаваць іх да ўдзелу. А тут мне гавораць, што я прайшла на рэспубліканскі этап алімпіяды па англійскай мове! Я выдыхнула і заплакала. Расставіць прыярытэты і выбраць толькі падрыхтоўку да алімпіяды я не магла, бо падвяла б людзей. Ды і спыняцца на паўдарозе не прывыкла. Дзякуючы падтрымцы родных і сяброў, я сабралася і давяла справы да канца, аддаўшы вольны час падрыхтоўцы да “рэспублікі”. Пры ўсёй напружанасці і неверагодным тэмпе я шчыра атрымлівала ад гэтага задавальненне, таму не магу назваць тое, што са мной адбывалася, цяжарам.
Родныя — гэта найперш матуля Ірына, тата Дзмітрый і старэйшы брат Кірыл.
“Тым, хто яшчэ вучыцца ў школе, я раіла б няспынна самаўдасканальвацца. Спрабуйце, памыляйцеся, спрабуйце зноў, ідзіце за сваёй дапытлівасцю, будзьце адкрытыя свету і людзям! Вы самі ствараеце сваю будучыню, і вам пад сілу многае. Верце ў сябе і не дазваляйце нікому збіць вас з выбранай дарогі”.
— Бывае, я задаюся пытаннем, чым заслужыла такую любоў і клопат. Кожны з іх падтрымлівае мяне ва ўсім, заўсёды знаходзіць час, каб даведацца, як прайшоў мой дзень, выслухаць, параіць. Незалежна ад напружанасці пасля працоўнага дня яны імкнуцца зразумець матывы маіх учынкаў, думкі, выказваюць свае пункты гледжання на нешта, але не навязваюць іх. Многаму вучуся у брата: быць на пазітыве, верыць у сябе, не апускаць рукі. Заўсёды, калі патрэбна матывацыя, тэлефаную яму. Мяркую, менавіта такія адносіны дапамаглі мне з самага дзяцінства стаць самастойнай і зразумець, што менавіта я нясу адказнасць за ўсе прынятыя мной рашэнні, — не хавае ўсмешкі Яніна. — Таму зараз з Кірылам у нас адна мэта: зрабіць так, каб матуля і тата ні ў чым не мелі патрэбы і атрымлівалі асалоду ад жыцця ў поўнай ступені.
Няўрымслівая абітурыентка да ключавых асоб у сваім жыцці адносіць таксама ліцэйскіх педагогаў — настаўніцу англійскай мовы Алену Сажыну, дырэктара ліцэя Ірыну Петкун і намесніка дырэктара Элу Кучар.
— Адным са складнікаў формулы поспеху з’яўляецца мудры настаўнік, які можа накіраваць веды і талент вучня ў патрэбным напрамку. І лепшае, што прынесла нам школьная пара, — гэта ліцэйская атмасфера. Мы заўсёды ведалі, што ў кожнага з нас ёсць другі дом, — пераканана Яніна, якая кіруецца фразай амерыканскага прадпрымальніка Пітэра Ціля: “Поспех ніколі не бывае выпадковым”. — Каб нечага дасягнуць, патрэбна прайсці доўгі шлях. Удача хоць і адыгрывае пэўную ролю, але нават яна больш любіць тых, хто працуе.
У жыцці ліцэісткі было шмат тэстаў і экзаменаў, і яна ведае дакладна, як яе арганізм рэагуе на стрэс. Таму за дзень да іспыту раніцай дзяўчына паўтарае складаны матэрыял, а ўвечары адпачывае, каб перад сном не адольвалі думкі кшталту “А што будзе, калі…”. Падчас самога тэста, па словах Яніны, дапамагае глыбокія ўдых-выдых і канцэнтрацыя думак выключна на бланку перад сабой. Наколькі дзейснай з’яўляецца методыка дзяўчыны, можна меркаваць па яе агульным бале — 371 (максімум — па англійскай мове).
У планах стабальніцы — паступленне на спецыяльнасць, звязаную з вывучэннем моў. Але яна пераканана, што мовы не стануць асноўнай прафесіяй, хутчэй інструментам, што дапаможа трапіць у свет карпаратыўнай юрыспрудэнцыі, які даўно захапіў дзяўчыну.
Ад аўтара
Гэты артыкул — не проста гісторыі поспеху, працы і намаганняў трох таленавітых дзяўчат. Кожны маналог — своеасаблівы зварот да тых, хто знаходзіцца побач з падлеткамі, якія толькі-толькі робяць першыя сур’ёзныя крокі ў дарослае жыццё. Самастойнае жыццё, у якім нялёгка без падтрымкі. Зварот да сяброў, знаёмых і найперш бацькоў і настаўнікаў абітурыентаў. Толькі ад вас залежыць, якія пачуцці будуць выклікаць у дзяцей успаміны пра школьны час: жаданне хутчэй усё забыць і каб іх пакінулі ў спакоі ці ўдзячнасць за атрыманы вопыт і ўсведамленне таго, што са многім можна справіцца, калі ты не адзін.
Часта адно толькі шчырае “Я з табой. Ты малайчына” з вашага боку робіць неверагодныя рэчы. Калі ласка, не бойцеся быць побач, калі гэта так неабходна!
Ірына ІВАШКА.
Фота з асабістага архіва герояў.
