Урокі працоўнага навучання Алена Акуліч часта праводзіць у касцюмах і сукенках, якія пашыла сама. Лепшай рэкламы для прадмета і не прыдумаеш.
– З дзяцінства я захапляюся дэкаратыўна-прыкладной творчасцю, маляваннем. У школе атрымала разрад швачкі. Аднак прафесійнае жыццё маё пачалося з паступлення ў Магілёўскі педкаледж, а затым ва ўніверсітэт на спецыяльнасць “Педагогіка і псіхалогія дашкольная”, — прыгадвае Алена Мікалаеўна. — Шмат гадоў я працавала ў дзіцячым садку метадыстам, кіравала школамі развіцця для дашкалят. Але мне заўсёды не хапала работы з больш дарослымі дзецьмі. І я перайшла ў сярэднюю школу № 40 Магілёва, дзе на працягу 10 гадоў у складзе творчай групы педагогаў абласнога рэсурснага цэнтра па працоўным навучанні рыхтую вучняў да алімпіяд. Навучаючы іншых, вучуся і сама — на курсах, метадаб’яднаннях, семінарах.
Самы хвалюючы момант у рабоце настаўніка працоўнага навучання, калі да яго прыходзяць пяцікласнікі-навабранцы. Алена Мікалаеўна падрабязна расказвае ім пра прадмет, які выкладае, дэманструе кабінет з сучаснай тэхнікай. Тут усталяваны 16 швейных машын, аверлок, прасы, сабрана добрая база тканін і матэрыялаў для дэкаратыўна-прыкладной творчасці, ёсць камп’ютар, ксеракс і тэлевізар. У кожнага вучня індывідуальны стол з разеткай для работы, зроблены па ўласным праекце педагога. Вялікую падтрымку аказвае адміністрацыя школы на чале з Галінай Адамаўнай Барычэўскай. У развіццё матэрыяльна-тэхнічнай базы кабінета абслуговай працы ўкладваюцца не толькі бюджэтныя, але і спонсарскія грошы, сродкі апякунскага савета.
— На першым уроку я знаёмлю дзяцей з тэхнікай бяспекі пры рабоце з электрапрыборамі, абсталяваннем і прыладамі, што знаходзяцца ў кабінеце, — адзначае педагог. — Многія дзяўчынкі ў 5 класе яшчэ не ўмеюць правільна карыстацца прасам, іголкамі, нажніцамі, часам баяцца браць іх у рукі. Спрабую матываваць вучаніц да ручной працы, кажу ім: “На нашых занятках вы навучыцеся шыць, вышываць, рамантаваць адзенне, даглядаць сябе і сваіх блізкіх, гатаваць ежу. Па вялікім рахунку вы атрымаеце пуцёўку ў жыццё. Вы станеце ўрачамі, педагогамі, інжынерамі, будаўнікамі, але, калі вы будзеце вяртацца з работы дадому, вы працягнеце быць дочкамі, а з часам станеце жонкамі, мамамі і г.д. Упэўнена, што мой прадмет будзе патрэбны вам штодня ўсё астатняе жыццё. Працоўныя навыкі дапамогуць сэканоміць грошы, бо можна самому пашыць або адрамантаваць нейкую рэч. Асабіста я шыю для сябе адзенне, і мае ўжо дарослыя дзеці папаўняюць свой гардэроб стыльнымі і арыгінальнымі дызайнерскімі рэчамі.
Не важна, з дапамогай якога прадмета ў дзіцяці палепшацца памяць, увага, сінтэз і аналіз, звязаныя з разумовай дзейнасцю. Важна навучыць дзіця разумець, думаць, несці адказнасць за свае дзеянні, ставіць мэту і дасягаць яе самастойна.
Бацькам сваіх вучаніц Алена Мікалаеўна дэманструе зробленыя рукамі дзяўчынак швейныя і дэкаратыўныя вырабы. Убачыўшы іх, многія таты і мамы пачынаюць падтрымліваць захапленні дачок, набываюць ім неабходныя матэрыялы, швейныя машыны.
На першым месцы ў педагога практычная значнасць навучання. На ўроках дзяўчынкі шыюць адзенне, падарункі, сумкі і арганайзеры, вырабляюць паштоўкі і сурвэткі, карысныя дробязі. Многія ўдзельнічаюць у другаснай занятасці і зарабляюць грошы: шыюць камплекты пасцельнай бялізны для бальніц і прытулкаў, чахлы для матаў у спартыўную залу, вучнёўскую форму для ўрокаў працоўнага навучання.
— Мы не проста вышываем, а ўпрыгожваем канкрэтны выраб, — гаворыць Алена Мікалаеўна. — Так, у 8 класе за некалькі ўрокаў дзяўчынкі вырабілі стыльныя мяшочкі для гігіенічных прылад, навалачкі для дэкаратыўных падушак, якія аздобілі вышыўкай. У 9 класе выраблялі дробязі для кухні, модныя шоперы, упрыгожваючы іх машыннай і ручной вышыўкай. Кожны выраб мае ўнікальны аўтарскі дызайн. За адзін урок мы можам зрабіць падсвечнік са спадручных матэрыялаў, паштоўкі. Вучэбная праграма дазваляе ўкараняць любую творчасць у залежнасці ад інтарэсаў і магчымасцей настаўнікаў і дзяцей. Часта пасля ўрокаў тэхнічнай працы ў хлопчыкаў застаецца распілоўка. Я яе забіраю, і мы з вучаніцамі вырабляем падстаўкі, інтэр’ерныя дошкі з прымяненнем дэкаратыўных тэхнік дэкупаж і дэкапэ, афармляем слоікі для сыпкіх прадуктаў, скрыні, цацкі.
Алена Мікалаеўна вучыць усё рабіць якасна, стыльна і сучасна. Разам з дзяўчынкамі яна афармляла кабінет для ўдзелу ў гарадскім этапе агляду-конкурсу кабінетаў працоўнага навучання, дзе была атрымана перамога. Так, лабаранцкую зрабілі ў стылі праванс. Для хола школы да Новага года змайстравалі камін, гадзіннік, цацкі-медальёны, падсвечнікі, дэкаратыўныя калоны, лесвічкі. Шмат цікавых работ атрымліваецца з прыроднага матэрыялу: навагоднія ёлкі і калядныя кампазіцыі, арт-аб’екты, пано. Многія з іх займаюць прызавыя месцы на гарадскіх, абласных і рэспубліканскіх выставах і конкурсах: “Зімовыя сны ў старажытным горадзе”, “Магілёўская скарбонка”, “Калядная зорка”.
Галоўнае, каб у дзяцей гарэлі вочы. Але не ва ўсіх усё адразу атрымліваецца. У такім выпадку Алена Мікалаеўна запрашае дзяўчынак на індывідуальныя заняткі.
— У мяне займалася дзяўчынка, якая па ўсіх прадметах, акрамя працоўнага навучання, была выдатніцай. Ніяк не магла ўключыцца ў работу, — дзеліцца педагог. — Пасля некалькіх індывідуальных заняткаў яна паверыла ў сябе, палюбіла прадмет і сваю выдатную адзнаку заслужыла.
Калі я кіравала школамі развіцця дзяцей, то бацькоў, якія прыводзілі да мяне малышоў, пераважна хвалявала развіццё іх матэматычных і маўленчых навыкаў. Але адукацыя прадугледжвае развіццё ўсіх разумовых і псіхічных працэсаў, што дасягаецца сродкамі розных прадметаў. Як былы метадыст, упэўнена: не важна, з дапамогай якога прадмета ў дзіцяці палепшацца памяць, увага, успрыманне, сінтэз і аналіз, звязаныя з разумовай дзейнасцю. Важна навучыць дзіця разумець, думаць, несці адказнасць за свае дзеянні, ставіць мэту і дасягаць яе самастойна. Зноў-такі не важна, на якім школьным прадмеце вучань прадэманструе гэтыя навыкі, — яны будуць служыць яму заўсёды.
Многія вучаніцы ўслед за педагогам пачынаюць шыць сабе адзенне. Для іх гэта становіцца захапленнем, якое часам прыводзіць да перамог на алімпіядах і конкурсах.
Удзельніцы і пераможцы алімпіяд, якіх падрыхтавала Алена Мікалаеўна, паверыўшы ў свае сілы, і ў дарослым жыцці лідзіруюць у розных сферах. Яны ўсебакова развітыя асобы, маюць творчую і прадпрымальніцкую жылку. Пасля заканчэння каледжаў і ўніверсітэтаў яны адкрываюць свае справы, напрыклад, студыі прыгажосці і дызайну, становяцца рамеснікамі, эканамістамі, настаўнікамі. Так, адна дзяўчынка, якая не прапусціла ніводнага ўрока і факультатыву па працоўным навучанні, стала стаматолагам. У людзей гэтай прафесіі павінна быць добрая маторыка, якую можна развіць праз ручную працу.
Адзін з раздзелаў курса працоўнага навучання — кулінарыя. У кабінеце Алены Мікалаеўны ёсць кухня, неабходны посуд і сталовыя прыборы. Настаўніца вучыць дзяўчынак гатаваць варэнікі, бутэрброды, салаты, піцы і пірагі, выпякаць і распісваць імбірныя пернікі, упрыгожваць тарты, накрываць і сервіраваць стол, выкарыстоўваючы бялізну, якую дзяўчынкі самі шыюць. Пры сервіроўцы стала можна правесці невялікае спаборніцтва: падзяліць клас на групы і кожнай даць сваё меню. Самае галоўнае перад гатаванннем — прыбраць працоўнае месца і памыць посуд. Кухня пачынаецца з чысціні і ёй заканчваецца.
Алену Мікалаеўну вельмі радуе, што школьніцы прыходзяць да яе на заняткі не толькі як да настаўніцы, але і як да сябра. Не ўсе адразу ацэньваюць карысць урокаў працоўнага навучання, але пасля заканчэння школы, калі атрыманыя навыкі аказваюцца запатрабаванымі, былыя вучаніцы пішуць словы падзякі любімай настаўніцы.
Надзея ЦЕРАХАВА.