Наша краіна можа ганарыцца тым, што нам удалося захаваць сістэму дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, лічыць дырэктар Рэспубліканскага цэнтра экалогіі і краязнаўства Алена Ануфровіч.
Салодкі водар дзяцінства
— Я родам са Старых Дарог. Мой дзядуля працаваў загадчыкам магазіна і дазваляў мне прыходзіць да яго пастаяць за прылаўкам. Як там смачна пахла цукеркамі! (Усміхаецца.) Ён казаў мне, што ў жыцці трэба адказна і плённа працаваць. Я дапамагала яму наводзіць парадак і думала: “Які мой дзядуля шчаслівы, якое ў яго цудоўнае месца працы, колькі тут усяго смачнага!”
— Алена Уладзіміраўна, школьныя гады пакінулі ў вашым сэрцы такія ж прыемныя ўспаміны?
— Безумоўна! Да сённяшняга дня з цеплынёй успамінаю сваю школу — звычайную школу невялікага гарадка, памятаю імёны многіх настаўнікаў. Нашага дырэктара звалі Ізя Барысавіч Галянсон — гэта быў вельмі адукаваны і справядлівы чалавек. Першы класны кіраўнік Паліна Лазараўна Грынберг — добрая і спагадлівая, да кожнага знаходзіла падыход. Раіса Канстанцінаўна Бірук выкладала ў нас рускую мову і літаратуру, была вельмі строгая, таму ўсе старанна рыхтаваліся да кожнага ўрока. Аляксандр Іванавіч Жукавец — настаўнік фізікі. Прадмета многія аднакласнікі баяліся, а мне было ўсё зразумела з першага тлумачэння новай тэмы. Пры гэтым ён ставіў мне чацвёрку і адпраўляў на алімпіяды. Казаў: “Ты лепш за ўсіх ведаеш фізіку, а такая адзнака, каб не ленавалася і яшчэ больш старалася”. Увогуле, дакладныя дысцыпліны даваліся мне вельмі лёгка.
Ідэя стварэння інфармацыйнага партала “Патрыёт.by” належыць Рэспубліканскаму цэнтру экалогіі і краязнаўства. Зараз да яго далучыліся каля 100 партнёраў. Менавіта тут можна знайсці самую важную, цікавую і актуальную інфармацыю па тэме патрыятычнага выхавання дзяцей і моладзі.
— Стаць педагогам вырашылі па прыкладзе бабулі ці маці?
— Не, у нашай сям’і не было настаўнікаў. У старшых класах, калі мы ўжо сталі камсамольцамі, нам дазвалялі займацца з вучнямі малодшай школы. Мне вельмі падабалася быць сярод дзяцей. А педагогі неаднойчы адзначалі, што ў мяне добра атрымліваецца. У той час мы вельмі прыслухоўваліся да настаўнікаў, яны былі для нас аўтарытэтам. Вось я і вырашыла паступаць у Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка на факультэт дашкольнай адукацыі.
— Выкажу здагадку, што вы былі актывісткай і выдатніцай.
— Так. Вучылася добра, была камсоргам у сваёй групе. Самае яркае ўражанне тых часоў — студэнцкі атрад. Памятаю, паехалі ў Стаўрапольскі край на кансервавы завод, дзе рабілі сокі і напоі. Мы збіралі персікі, абрыкосы, памідоры. Наеліся ад душы! Пры гэтым за месяц выканалі план на паўгода. За гэта адміністрацыя арганізавала нам экскурсію на Архыз. А яшчэ наш атрад ахоўвала міліцыя, бо мясцовыя хлопцы праходу не давалі нашым дзяўчатам. (Смяецца.)
Заўсёды на перадавой!
— Як атрымалася, што вы сталі педагогам-арганізатарам?
— Само жыццё ўнесла такія карэктывы. Я працавала выхавальніцай у дзіцячым садзе ў родных Старых Дарогах. Потым выйшла замуж і пераехала ў Слонім. Пасля дэкрэтнага водпуску вакантнага месца ў дашкольнай установе не было. Мне прапанавалі пайсці працаваць спачатку ў цэнтр псіхалагічнай дапамогі, потым — у цэнтр карэкцыйна-развіццёвага навучання, а адтуль — ужо ў цэнтр творчасці дзяцей і моладзі педагогам-арганізатарам. Тады ж прыняла рашэнне вучыцца далей — адчувала, што неабходны веды, каб рухацца наперад. Я паступіла ў Рэспубліканскі інстытут прафесійнай адукацыі. Пасля заканчэння мяне павысілі — я заняла пасаду намесніка дырэктара цэнтра па вучэбна-выхаваўчай рабоце.
— Менавіта гэтая ўстанова стала першай інавацыйнай пляцоўкай у сістэме дадатковай адукацыі нашай краіны?
— Так, мы стварылі праект па гендарным выхаванні навучэнцаў на аснове нацыянальных традыцый. Работай кіравала Флюра Ібрагімаўна Храмцова, з якой я пазнаёмілася яшчэ ў Слоніме, а потым сустрэліся з ёй на курсах павышэння кваліфікацыі ў Акадэміі паслядыпломнай адукацыі. Гэтая жанчына змяніла мой лёс. Яна настаяла на тым, каб я пераехала ў сталіцу і паступала ў аспірантуру. Я паслухалася і ніколі аб гэтым не пашкадавала. Мне прапанавалі пасаду загадчыка метадычнага аддзела ў Нацыянальным цэнтры мастацкай творчасці дзяцей і моладзі, а потым працавала там намеснікам дырэктара.
Рэспубліканскі цэнтр экалогіі і краязнаўства з’яўляецца каардынатарам двух буйных праектаў Саюзнай дзяржавы — турысцкага злёту навучэнцаў і злёту юных эколагаў Расіі і Беларусі. Таксама ўстанова — арганізатар акцый “Я гэты край Радзімаю заву!”, “Збяры Беларусь у сваім сэрцы”, Усебеларускай маладзёжнай экспедыцыі, конкурсаў “Упрыгожым Беларусь кветкамі”, “Энергія і асяроддзе пражывання”, рэспубліканскага конкурсу навуковых біёлага-экалагічных работ (праектаў).
— Затым было Міністэрства адукацыі. Які вопыт атрымалі ў такім сур’ёзным ведамстве?
— Курыравала пытанні дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, таму сістэму ведаю вельмі дасканала. У той час быў прыняты новы Кодэкс аб адукацыі, неабходна было распрацаваць усе нарматыўна-прававыя акты, праграмы для розных кірункаў, вызначыць шляхі далейшага развіцця дадатковай адукацыі ў краіне. І я лічу, наша краіна можа ганарыцца тым, што, дзякуючы правільна выбранаму курсу, нам удалося захаваць сістэму дадатковага выхавання. Многія краіны яе страцілі, у многіх перайшлі на платную аснову. І такія паслугі каштуюць вялікіх грошай. А ў нас цэнтры творчасці ёсць у кожным раённым горадзе. Нашы дзеці маюць цудоўную магчымасць займацца ў іх і творчасцю, і спортам, і навуковымі даследаваннямі.
Райскі куток
— У 2014 годзе вы ўзначалілі Рэспубліканскі цэнтр экалогіі і краязнаўства. Тут так прыгожа зараз — шмат раслін і кветак. На двух гектарах зямлі ёсць сад філосафа, аптэкарскі і зімовы сад, разумныя градкі.
— Прызнаюся, я ўлюбілася ў гэтую прыгажосць адразу. Але не толькі ёй магу пахваліцца: мы праводзім шмат конкурсаў, алімпіяд, канферэнцый, майстар-класаў, акцый, семінараў-практыкумаў па краязнаўстве, экалогіі, спартыўным турызме. На тэрыторыі дзейнічае турыстычная база для дзяцей, якія прыязджаюць да нас паўдзельнічаць у мерапрыемствах. Ёсць аўтобус — арганізуем розныя экскурсіі. На вуліцы Лук’яновіча знаходзіцца наш скаладром. Усяго і не пералічыць!
— І як гэтым усім кіраваць?
— Калі ёсць каманда, то ўсё ладзіцца. Галоўнае, умець слухаць і чуць сваіх падначаленых, лавіць ідэі і ствараць умовы для іх рэалізацыі. Напрыклад, Іван Анатольевіч Рускіх, загадчык лабараторыі, вельмі хацеў займацца навуковымі даследаваннямі са школьнікамі, і яму неабходна была лабараторыя. Мы звярнуліся па дапамогу да спонсараў і ў 2017 годзе адкрылі лабараторыю. Абсталяванне тут не горшае, чым у прафесійных вучоных-мікрабіёлагаў, што дае магчымасць праводзіць навуковыя даследаванні па генетыцы і селекцыі раслін, вывучаць мікраарганізмы і біятэхналогіі. Зараз да Івана Анатольевіча на заняткі прыязджаюць дзеці з іншых гарадоў, яго выхаванцы займаюць першыя месцы на міжнародных канферэнцыях. Разам яны выводзяць новыя сарты кукурузы, працуюць над вырашэннем экалагічных праблем з дапамагой жывых арганізмаў.
— У чым унікальнасць вашай установы?
— На нашай базе працуе сем метадычных рэспубліканскіх аб’яднанняў па краязнаўстве, экалогіі, спартыўным і экскурсійным турызме. Мы арганізуем работу па павышэнні кваліфікацыі педагогаў у міжкурсавы перыяд. Прымаем удзел у арганізацыі курсаў сумесна з вышэйшымі навучальнымі ўстановамі. Пры гэтым цесна супрацоўнічаем са школамі. Курыруем праект “Зялёная школа” і ўсе школьныя музеі краіны.
— Акрамя валодання сучаснымі методыкамі, што яшчэ патрэбна педагогу дадатковай адукацыі, каб стаць паспяховым?
— Калі спецыяліст будзе абыякавым да сваёй работы, проста адбываючы гадзіны, аддачы ён не атрымае. Праца педагога адразу бачна па колькасці дзяцей, якія запісваюцца на заняткі. Не зацікавіў, не падрыхтаваўся, не працуеш з душой — дзеці не прыйдуць да цябе. Таму працаваць тут нават складаней, чым у школах.
— Каб любіць Беларусь нашу мілую…
Паміж школьным настаўнікам і педагогам дадатковай адукацыі існуе прынцыповая розніца. Калі першага дзеці не выбіраюць, а ходзяць у школу па веды — гэта іх абавязак, то прымусіць дзяцей наведваць гурток ці секцыю проста немагчыма, калі ім там нецікава.
— Калі перайшла працаваць у Рэспубліканкі цэнтр экалогіі і краязнаўства, захапілася турызмам. Зараз з усмешкай успамінаю паход, у якім давялося прыняць удзел, будучы супрацоўнікам Міністэрства адукацыі. Мы адправіліся пад Калугу на турзлёт Саюзнай дзяржавы. Трэба было тыдзень жыць у лесе. Арганізатары шмат разоў прапаноўвалі мне начаваць у гасцініцы, але я адмовілася і рызыкнула. Праўда, на другі дзень плакала, што больш не магу спаць у палатцы, але пераадолела сябе. І раптам зразумела, што больш нідзе так не адпачнеш, як на прыродзе, не атрымаеш столькі энергіі і асалоды. Зараз разам з вялікай кампаніяй сваіх сяброў я падарожнічаю па Беларусі. Кожны раз плануем новыя маршруты. Шмат дзе пабывалі і заўсёды здзіўляемся, якая багатая ў нас гісторыя, колькі прыгожых і непаўторных мясцін ёсць у Беларусі. Як важна ведаць свае карані і сваю гісторыю! Аднойчы да нас у цэнтр прыходзіў Уладзімір Ліпскі, наш вядомы пісьменнік. Калі ў яго спыталі пра патрыятызм, ён адказаў: “Маленькім хлопчыкам я любіў улетку ляжаць на лузе і назіраць за аблокамі. Я ім так зайздросціў: яны плывуць і могуць бачыць увесь свет. Потым я пабываў у розных краінах, але ўсё б аддаў, каб зноў апынуцца на тым лузе ў сваёй роднай вёсцы”.
Марына ЖДАНАВА.
Фота Алега ІГНАТОВІЧА.