Медыяадукацыя — актуальная тэма не толькі для Швецыі, але і для Украіны, Казахстана, Арменіі і Беларусі, — аб гэтым гаварылі ў сваіх выступленнях удзельнікі летняй школы.
Украіна
Нашы найбліжэйшыя суседзі — украінцы, апынуўшыся ўвязанымі ў інфармацыйную вайну, на сабе адчулі, што медыякампетэнтнасць — гэта веды і навык, якія проста ратуюць жыццё. Людзі перасталі давяраць медыя з-за адсутнасці ў многіх журналістаў адданасці патрыятычным каштоўнасцям і самаідэнтыфікацыі. Таму дэлегацыя Украіны лічыць, што медыяадукацыя ў іх краіне будзе толькі пашырацца.
— Медыяадукацыя шырока крочыць па Украіне з лёгкай рукі Акадэміі ўкраінскай прэсы, — заўважыла загадчыца кафедры методыкі выкладання замежных моў і літаратуры Харкаўскай акадэміі бесперапыннай адукацыі кандыдат педагагічных навук Галіна Дзегцярова.Некалькі гадоў назад ва Украіне распачаўся ўсеўкраінскі эксперымент па ўкараненні медыяадукацыі ў вучэбна-выхаваўчы працэс у агульнаадукацыйных установах, у якім задзейнічаны педагогі 7 абласцей і сталіцы. Адметна, што рэгіёны, якія не ўвайшлі ў эксперымент, адкрылі свой, рэгіянальны, па гэтай тэме. Сучасная медыадукацыя пазіцыяніруецца як частка асноўных правоў грамадзян на свабоду выказвання і права на інфармацыю ў падтрымку дэмакратыі.
Як расказала дырэктар Акадэміі ўкраінскай прэсы Аксана Валашанюк, за 3,5 года 55 тысяч украінскіх настаўнікаў адкрылі для сябе медыяадукацыю. У асноўным гэта адбывалася падчас курсавой перападрыхтоўкі ва ўстановах павышэння кваліфікацыі настаўнікаў. Значным дасягненнем апошняга года медыяпедагогі Украіны лічаць з’яўленне падручніка “Асновы медыяграматнасці”. Ён адрасаваны настаўнікам, якія працуюць з вучнямі 8—9 класаў. Да падручніка яшчэ распрацавана праграма і канспекты ўрокаў.
Цэнтральнай тэмай ва Украіне сёлета стала работа з прэсай. Дзеці, якія прайшлі ў мінулым годзе летнюю медыяшколу, у якой, дарэчы, удзельнічалі і беларускія педагогі, сёлета стваралі сваю газету, дзе яны асэнсоўвалі слова “свобода”. Атрымалася прафесійнае даволі выданне, якое ад тэкстаў да вёрсткі і дызайну выканана сіламі вучняў.
Беларускія педагогі сёлета ў якасці падарунка ад украінскіх медыяпедагогаў атрымалі метадычны дапаможнік “Як стварыць сучасную школьную газету”. Аўтар выдання медыятрэнер Сяргей Чарняўскі, а пераклаў дапаможнік на беларускую мову і адаптаваў для беларускай рэчаіснасці настаўнік магілёўскай гімназіі № 1 Юрась Каласоўскі.
Сёлетні навучальны год для Украіны стаў знакавым яшчэ таму, што ў медыяасвету ўключыліся бібліятэкары. Як паведаміла Аксана, з трэнінгам “Практычная медыяадукацыя” яны аб’ехалі ўсю краіну, дзе коратка і практычна прадставілі бібліятэкарам методыку развіцця ў дзяцей крытычнага мыслення, уменне дэкадзіраваць тэксты, працаваць з інфармацыяй. Работнікі бібліятэк, дарэчы, як і настаўнікі, трапляючы на заняткі па медыяадукацыі, адзначаюць, што медыяадукацыя — актуальная тэма, якая патрабуе сур’ёзнага вывучэння.
Галіна Дзегцярова расказала, што ў Харкаўскай вобласці робяць стаўку на падрыхтоўку медыяпедагогаў, якія панясуць затым веды сваім калегам у навучальныя ўстановы. З гэтай мэтай быў распрацаваны спецкурс і дапаможнік, які атрымаў грыф Міністэрства адукацыі і навукі Украіны. Аўтары дапаможніка — спецыялісты ў сваіх тэмах. Водгукі аб курсе самыя станоўчыя.
Як падзялілася Галіна, у Харкаўскай акадэміі бесперапыннай адукацыі лічаць, што медыяадукацыяй у школе з дзецьмі займацца ўжо нават і позна, таму запрасілі ў свой рэгіянальны эксперымент па медыяадукацыі педагогаў дашкольных устаноў.
Пра работу навучальных устаноў па ўкараненні медыяадукацыі можна азнаёміцца праз іх сайты. Галіна прапанавала зазірнуць на сайты гімназій № 14 і № 172 Харкава. На сайце гімназіі № 14 размешчаны матэрыялы, якія ствараюць настаўнікі і дзеці. Дарэчы, настаўніца замежнай мовы і літаратуры 14-й харкаўскай гімназіі ў мінулым годзе стала пераможцай гарадскога конкурсу “Настаўнік года”, на якім яна прадстаўляла свае напрацоўкі па выкарыстанні медыя ў выкладанні прадмета.
Як адзначыла загадчыца Цэнтра практычнай псіхалогіі і сацыяльнай работы Палтаўскага абласнога інстытута паслядыпломнай педагагічнай адукацыі імя М.В.Астраградскага Кацярына Мулік, у стандартах адукацыі ва Украіне не прадугледжана ўключэнне медыяграматнасці ў адукацыйны працэс, таксама ніводнага слова там не сказана пра медыякампетэнтнасць вучняў, і гэта самы галоўны бар’ер па ўкараненні медыяадукацыі. У інстытуце паслядыпломнай педагагічнай адукацыі Палтаўшчыны распрацавана ўводная лекцыя па медыяадукацыі для ўсіх педагагічных работнікаў — ад дырэктараў навучальных устаноў да выхавальнікаў дзіцячых садкоў. Кацярына заўважыла, што ў іх школах яшчэ вялікая колькасць настаўнікаў няправільна разумеюць сэнс медыяадукацыі, яны лічаць, што гэта звязана з валоданнем інфармацыйнымі тэхналогіямі. Таму этап прасоўвання медыяадукацыі сярод педагагічнай грамадскасці вобласці складаецца з трох крокаў: дыягностыка, усведамленне сваёй некампетэнтнасці, азнаямленне з тэмай і зацікаўленасць пытаннем медыяадукацыі.
Ва ўстановах адукацыі Палтаўшчыны навучанне дзяцей медыяграматнасці ідзе праз стварэнне школьных газет, сацыяльнай рэкламы. Дзеці здымаюць сацыяльную рэкламу пра вайну, пра людскія страты, пра нацыянальную самаідэнтычнасць. Глядзець без слёз іх сюжэты проста немагчыма. Гэта не толькі творчасць, а яшчэ і глыбокае асэнсаванне інфармацыі, выбар дакладных крыніц інфармацыі. Раней школьныя газеты рабіліся пераважна для таго, каб іх можна было прадэманстраваць правяраючым, маўляў, работа праводзіцца, цяпер жа школьныя СМІ — гэта тое, што робяць дзеці па сваёй зацікаўленасці.
Вялікім прагрэсам лічыць дацэнт кафедры філасофіі адукацыі Днепрапятроўскага абласнога інстытута паслядыпломнай педагагічнай адукацыі кандыдат культуралогіі Вікторыя Пішчанская з’яўленне курса “Медыякультура” для вучняў 10 класа. Дарэчы, праграма курса зацверджана Міністэрствам адукацыі і навукі Украіны, таму яе можна знайсці на афіцыйных сайтах, вядома, на ўкраінскай мове. За 1 гадзіну ў тыдзень дзесяцікласнікі вывучаюць асновы медыяграматнасці, вучацца ацэньваць, атрымліваць, перадаваць інфармацыю.
У Днепрапятроўскай вобласці ў эксперыментальную дзейнасць па медыяадукацыі ўключаны 48 устаноў — 9 на ўзроўні Украіны і 39 на абласным узроўні. Такім чынам ахоплена ўся вобласць, як сельскія, так і гарадскія школы. Як расказала Вікторыя, вялікая ўвага ў іх рэгіёне ўдзяляецца медыятворчасці вучняў. У школах ствараюцца медыяклубы, газеты, прэс-цэнтры, відэастудыі, тэлебачанне, радыё. Сваю творчасць дзеці могуць прадставіць на самых розных конкурсах.
Арменія
Прадстаўнікі дэлегацыі з Арменіі заўважылі, што калі год назад слова “медыяадукацыя” рэдка ўжывалася ў іх краіне, то пасля ўкраінскага крызісу пачало гучаць вельмі шырока: тэма медыяадукацыі стала самай запатрабаванай, вакол яе ідуць пастаянныя дэбаты.
Сваім вопытам медыяадукацыі грамадзян Арменіі падзяліліся супрацоўнікі Цэнтра медыяініцыятыў media.am (http://media.am). Некалькі гадоў назад распрацаваны курс і дапаможнік для настаўнікаў па медыяадукацыі, мэта якога — падрыхтаваць адукаваных спажыўцоў медыя, з крытычным мысленнем. У курсе 10 тэм, якія можна раскрыць на працягу ад 5 да 20 заняткаў, у залежнасці ад таго, якімі рэсурсамі валодае настаўнік. На першым уроку вучні знаёмяцца з тым, што такое інфармацыя, хто яе стварае, далей ідзе прапрацоўка такіх тэм, як работа з крыніцамі інфармацыі, гісторыя медыя, развіццё крытычнага мыслення, свабода і адказнасць, медыя як бізнес, новыя медыя. А ў канцы зборніка прапануецца медыяслоўнік. Курс складаецца з метадычнага і тэарэтычнага матэрыялу і электроннага дадатку — двух дыскаў. На адным дыску змешчана мультымедыйнае прадстаўленне курса, а на другім — камп’ютарная вучэбная гульня. Дарэчы, гэтая гульня ўжо стала папулярнай і была перакладзена нават на ўкраінскую мову. Работнікі цэнтра мяркуюць далей працаваць над гэтай гульнёй, зрабіць яе больш складанай, каб і дарослым людзям было цікава па ёй вучыцца.
Цэнтр медыяініцыятыў праводзіць 3—5 дзённых трэнінгаў па медыяадукацыі для настаўнікаў і бібліятэкараў. За гэты час ужо 200 настаўнікаў прайшлі гэтыя тэнінгі, бібліятэкары пачалі далучацца толькі сёлета. З пазітыўных тэндэнцый кіраўнік напрамку па медыяадукацыі Цэнтра медыяініцыятыў Лусінэ Грыгаран лічыць тое, што ў падручнік па грамадазнаўстве 9 класа ўвайшлі тэмы па медыяадукацыі, што Нацыянальны інстытут настаўнікаў дапамагае цэнтру арганізоўваць трэнінгі для педагогаў, а Міністэрства адукацыі Арменіі зацвердзіла падручнік па медыяадукацыі, створаны цэнтрам, у якасці дадатковага вучэбнага матэрыялу.
Сёлета, як падзялілася Лусінэ, яны больш працавалі са студэнтамі. Заняткі праходзілі інтэрактыўна, з абмеркаваннем розных медыятэкстаў. Таксама сярод студэнтаў быў праведзены конкурс “Медыя — гэта я”, дзе маладым людзям прапанавалі выказаць сваё меркаванне наконт таго, як яны ўспрымаюць медыя і як медыя ўздзейнічаюць на іх.
Зараз Цэнтр медыяініцыятыў распрацоўвае курс па медыяадукацыі для студэнтаў педагагічных ВНУ, а таксама канцэпцыю па медыяграматнасці. Вядзецца абмеркаванне гэтай тэмы на розных узроўнях. Прыходзіць разуменне, што медыяадукацыя моладзі — гэта не толькі місія адной школы, у гэтую справу павінны ўключацца розныя інстытуты. У планах стварэнне серыялаў пра журналістыку, каб людзі даведаліся, як на самай справе дзейнічаюць СМІ.
Цікава, што ў Арменіі ёсць медыямузей, экспазіцыі якога карыстаюцца папулярнасцю ў грамадзян. Напачатку музей “падарожнічаў” па Арменіі, а зараз займеў пастаянную прапіску ў Ерэване. Першая экспазіцыя медыямузея прысвечана землетрасенню, якое адбылося ў Арменіі ў 1988 годзе. Там сабраны архіўныя матэрыялы розных СМІ — айчынных, расійскіх, сусветных. Так людзі могуць ацаніць, якім чынам розныя медыя асвятлялі гэтую тэму.
Казахстан
Пытанні медыяадукацыі ў Казахстане, як заўважыла медыякансультант, медыятрэнер і спецыяліст у галіне новых медыя Вольга Капліна, носяць, хутчэй за ўсё, дыскусійны характар сярод навукоўцаў, блогераў, удзельнікаў сацыяльных сетак, прасунутых у галіне новых тэхналогій людзей. Яны разумеюць, што гэта актуальная і жыццёва важная тэма, аднак сур’ёзных рашэнняў у гэтым пытанні пакуль не прымаецца.
— У 2012 годзе дзяржава вылучыла вялікі грант на распрацоўку канцэпцыі па медыяграматнасці. Але я гляджу на ўсё гэта з іншага боку. Слова “медыяграматнасць” не выкарыстоўваецца. Усё зводзіцца да стварэння ў навучальных установах газет, радыёстанцый, тэлебачання, работа якіх накіравана на развіццё дзіцячай творчасці, а не на развіццё крытычнага мыслення да медыяпрадукцыі. Калі пачаліся ўкраінскія падзеі, то ў Казахстане моцна занепакоіліся інфармацыйнай бяспекай (гэтае слова ў нас актыўна выкарыстоўваецца), але далей за размовы справа не рухаецца, —падсумавала Вольга.
У Акадэміі паслядыпломнай адукацыі праводзяцца семінары па медыяадукацыі. Сумеснымі намаганнямі супрацоўнікаў АПА і НІА распрацавана праграма павышэння кваліфікацыі педагагічных работнікаў і спецыялістаў “Медыякампетэнтнасць педагога як фактар станаўлення медыя і інфармацыйнай культуры навучэнцаў”.
У 13 установах рэспублікі, згодна з загадам міністра адукацыі, рэалізоўваецца інавацыйны праект “Укараненне мадэлі медыяадукацыі ўдзельнікаў адукацыйнага працэсу пры дапамозе развіцця крытычнага мыслення”. Яго асноўная мэта — стварэнне сацыяльна-адукацыйнага асяроддзя, якое будзе спрыяць фарміраванню медыяграматнасці пры дапамозе развіцця крытычнага мыслення навучэнцаў.
Святлана КІРСАНАВА.
Фота аўтара.
