У нашай гімназіі ажыццяўляе сваю дзейнасць маладзёжны тэатр “Глобус”, адной з задач якога з’яўляецца ўмацаванне інстытута сям’і. Здавалася б, якое дачыненне да сямейнага выхавання мае тэатр? Самае непасрэднае: дзяцінства і юнацтва маюць патрэбу не столькі ў мадэлі тэатра, колькі ў мадэлі свету і жыцця. Менавіта ў рамках такой мадэлі малады чалавек здольны найбольш поўна ўсвядоміць і праверыць сябе як асобу, прыняць лад жыцця, мадэль свету цалкам.
Тэатр сапраўды мае вялікі выхаваўчы патэнцыял. Пасля вывучэння вопыту работы школьных тэатраў у нашай краіне і за мяжой, літаратуры, матэрыялаў перыядычных выданняў, можна зрабіць выснову, што педагагічны патэнцыял школьных тэатраў даследаваны яшчэ не цалкам. Вывучаная па праблеме літаратура паказвае актуальнасць праграм “выхавання тэатрам” для гімназіі. Дзейнасць школьных тэатраў спрыяе ўцягненню дзяцей і падлеткаў у актыўныя формы грамадзянскага і духоўна-маральнага выхавання, развівае лідарскія якасці дзіцяці ва ўмовах творчай дзейнасці, фарміруе ў дзяцей і падлеткаў камунікатыўныя здольнасці, уменне супрацоўнічаць, працаваць у камандзе, арганізоўваць сваю работу, а таксама стварае аснову для разумення творчага працэсу і спецыфікі сцэнічнага мастацтва.
Практыка паказала, што навучэнцы, перажываючы тое, што адбываецца з героямі, актыўна думаюць, адчуваюць, дапаўняюць сваім уяўленнем тое, што бачаць на сцэне. Такім чынам, у падлеткаў ёсць патэнцыяльныя магчымасці для паўнацэннага ўспрымання тэатральнага спектакля як цэласнага мастацкага твора. Але гэтыя магчымасці неабходна развіваць і накіроўваць.
“Спектакль “даспявае” дома”, — гаварыў У.І.Неміровіч-Данчанка. Калі гаворка ідзе пра юнага гледача, то праблема “даспявання” спектакля набывае асаблівае значэнне. Адсутнасць патрэбы асэнсоўваць свае мастацкія ўражанні дрэнна адбіваецца і на агульным, і на эстэтычным развіцці школьніка. Выхаванне ў падлеткаў здольнасці ўспрымаць і ацэньваць паказанае на сцэне як мастацкае адлюстраванне жыцця — найважнейшая педагагічная задача.
Асноўваючыся на вывучаным тэатральным вопыце, пры арганізацыі дзейнасці гімназічнага тэатра “Глобус”, акрамя самога спектакля, праводзяцца “прапрацоўваючыя” заняткі. Гэта значыць, пасля прагляду ўдзельнікі і гледачы спектакля займаюцца ўзнятымі ў ім праблемамі, выконваюць шэраг пісьмовых заданняў, выказваюць выкліканыя спектаклем думкі і эмоцыі ў імправізацыйных дыялогах, у самастойна падрыхтаваных сцэнках. Гэта дапамагае навучэнцам аднавіць у эмацыянальнай памяці канкрэтныя сцэнічныя вобразы, эпізоды, якія пакінулі найбольшы след.
Выкананне творчых заданняў пасля спектакля дазваляе настаўніку вырашаць разнастайныя выхаваўчыя задачы: развіваць вобразнае мысленне навучэнцаў, іх уяўленне і творчую фантазію, пашыраць кола асацыяцый, удакладняць маральныя і эстэтычныя ацэнкі з’яў, выхоўваць сямейныя каштоўнасці. Праз трэнінг розных спосабаў паводзін ва ўмовах, якія прапаноўваюцца (заданні на апраўданне тых ці іншых паводзін, дзеяння і г.д.), можна не толькі лепш зразумець асноўную думку спектакля, але і фарміраваць асобасныя якасці падлетка.
Разам з навучэнцамі выбраны для пастаноўкі фрагменты літаратурных твораў, якія дазваляюць фарміраваць сямейныя каштоўнасці навучэнцаў сродкамі гімназічнага тэатра “Глобус”. Па-першае, спектакль “Шкодныя парады” па творах Р.Остэра. Мэта пастаноўкі — спрыяць фарміраванню ўзаемаразумення паміж дзецьмі і бацькамі праз гумар. Па-другое, спектакль “Каляды” па апавяданні О’Генры. Мэта пастаноўкі — фарміраванне ўяўленняў пра сямейныя каштоўнасці, гендарныя сямейныя ролі і павагу да іх. Дазваляе захоўваць і развіваць уяўленні пра сяброўскія і шчырыя адносіны ў сям’і.
Пасля спектакля праводзяца “прапрацоўваючыя” заняткі, якія дапамагаюць фарміраваць сямейныя каштоўнасці ў навучэнцаў. Мы прапануем пасля прагляду спектакля або эпізода з яго розныя формы работы з падлеткамі (гутарка, дыспут, напісанне эсэ, правядзенне выставы “Вачыма мастака” і інш.). Напрыклад:
| Назва твора
|
Эпізод
|
Якія каштоўнасці можна выхаваць?
|
Форма абмеркавання;
праблемныя пытанні |
| Шэкспір “Рамэа і Джульета”
|
Апісанне варожасці сем’яў Мантэкі і Капулеці
|
Розум, прыстойнасць, добразычлівасць, уменне дараваць, міралюбнасць
|
1. З-за чаго пачалася варожасць паміж сем’ямі Мантэкі і Капулеці?
2. Чаму гэтая варожасць падтрымліваецца сем’ямі ўжо многа гадоў? Ці згодны вы з гэтым? 3. А што б вы зрабілі на іх месцы? Дыскусія “Чыя праўда, хто вінаваты?” Эцюды: “Я” ва ўмовах, якія прапануюцца |
| Шэкспір “Рамэа і Джульета”
|
Сватанне Парыса
|
Давернасць адносін “бацькі—дзеці”, гібкасць у вырашэнні сямейных праблем, павага да ўсіх членаў сям’і, адказнасць
|
1. Ці мае рацыю бацька Джульеты, які даў згоду на шлюб сваёй дачкі з Парысам?
2. Чаму маці і Мамка ўгаворваюць Джульету выйсці замуж без кахання? 3. Ці змаглі б вы абысціся са сваім дзіцем так жа? Дэбаты: “Узяць шлюб па рашэнні бацькоў. За і супраць” |
| Шэкспір “Рамэа і Джульета”
|
Рашэнне Рамэа і Джульеты павянчацца
|
Адказнасць, шлюб, сумленнасць, павага
|
1. Ці маюць рацыю галоўныя героі ў сваім рашэнні павянчацца?
2. Ці думаюць яны пра наступствы? Гутарка “Шлюб і адказнасць” |
| Шэкспір “Рамэа і Джульета”
|
Дуэль. Смерць Меркуцыа і Цібальта
|
Самакантроль, уменне дараваць, адказнасць, розум
|
1. З-за чаго адбылася трагедыя?
2. Ці можна было яе прадухіліць? Калі так, то як? Эцюды: “Я” ва ўмовах, якія прапануюцца |
| Шэкспір “Рамэа і Джульета”
|
Сцэна смерці Джульеты і Рамэа
|
Каханне, давер, самакантроль, адказнасць
|
1. Чаму гінуць Рамэа і Джульета?
2. Ці можна было прадухіліць іх смерць? 3. А як вы павялі б сябе ў гэтай сітуацыі? 4. Ці думалі галоўныя героі пра сваіх блізкіх? Творчая работа “Што ёсць каханне?” |
| О’Генры “Каляды”
|
Эпізод у цырульні
|
Любоў, дабрыня і павага,
|
1. Ці мела рацыю Дэла ў сваім вырашэнні абстрыгчы валасы? |
| клопат
|
2. А што б зрабілі вы на яе месцы?
Гутарка па пытаннях, эцюды: “Я” ва ўмовах, якія прапануюцца |
||
| О’Генры “Дары вешчуноў”
|
Размова з Джымам. Падарунак Джыма
|
Уменне своечасова выйсці з канфлікту, разуменне, любоў
|
1. Пра што вам гаворыць падарунак Джыма?
2. Ці мог ён зрабіць інакш? Гутарка па пытаннях, эцюды: “Я” ва ўмовах, якія прапануюцца |
| О’Генры “Дары вешчуноў”
|
Рашэнне Джыма і Дэлы схаваць падарункі да лепшых часоў
|
Уменне з годнасцю пераносіць нягоды, узаемная тактоўнасць і падтрымка
|
Напісанне эсэ “Шчаслівая сям’я. Міф ці рэальнасць?” |
| Р.Остэр “Шкодныя парады”
|
Паводзіны хлопчыка ў сцэне з прадаўцом марожанага
|
Павага, уменне паводзіць сябе, любоў да бацькоў
|
1. Як паводзіць сябе хлопчык у гэтым эпізодзе?
2. Што адчувае мама ў гэтай сітуацыі? 3. Ці былі вы калі-небудзь у магазіне падобныя да хлопчыка? Гутарка па пытаннях, эцюды: “Я” ва ўмовах, якія прапануюцца |
| Р.Остэр “Шкодныя парады”
|
Скаргі бацькоў на паводзіны дзяцей
|
Адказнасць, ЗЛЖ
|
1. Ці згодны вы са скаргамі бацькоў на сваіх дзяцей?
2. Што б вы зрабілі на месцы бацькоў? Эцюды: “Я” ва ўмовах, якія прапануюцца |
| Р.Остэр “Шкодныя парады”
|
Рэакцыя дзяцей на адыход бацькоў
|
Розум, прыстойнасць
|
1. Чаму радуюцца дзеці? Ці згодны вы з імі?
2. Што б вы зрабілі на месцы дзяцей? Падрыхтоўка выставы “Вачыма мастака” |
| Р.Остэр “Шкодныя парады”
|
Размова з Фанцікам
|
Ветлівасць, добразычлівасць, прыстойнасць
|
1. Як паводзяць сябе дзеці ў размове з Фанцікам?
2. Ці ўсведамляюць дзеці, што паводзяць сябе неналежным чынам? 3. Як гэта выглядае збоку? Эцюды: “Я” ва ўмовах, якія прапануюцца |
| Р.Остэр “Шкодныя парады”
|
Пісьмо бацькам, усведамленне бяды
|
Усведамленне ўласных памылак, уменне дараваць
|
Скласці правілы паводзін на тэму “Як паводзіць сябе, каб не пакрыўдзіць блізкіх людзей?” (работа ў групах) |
Эфектыўнасць праведзенай работы пацверджана вынікамі псіхадыягнастычнага даследавання, якое паказвае, што выхаванне праз тэатр, а менавіта далучэнне дзяцей да ўдзелу ў сцэнічных пастаноўках і правядзенне “прапрацоўваючых” заняткаў, спрыяе фарміраванню ў навучэнцаў сямейных каштоўнасцей.
“Прорабатывающее” занятие по новелле О.Генри “Дары волхвов”
“Формирования семейных ценностей обучающихся (на примере новеллы О.Генри “Дары волхвов”)”
Модератор. Итак, начинаем наше занятие. Все, что вы будете сейчас говорить, будет выражением вашей точки зрения, а значит, и достойным внимания.
Давайте улыбнемся друг другу и наберемся храбрости. Ребята, вы заканчиваете уже 11 класс и уже буквально через полгода станете выпускниками нашей гимназии, войдете во взрослую жизнь. И уже теперь ставите себе определенные цели, которые вам предстоит реализовать в недалеком будущем. И, конечно же, задумываетесь над тем, какая будет ваша жизнь. Наверное, каждый видит ее по-своему. А вот как видят ее знаменитые и простые люди. Давайте рассмотрим эти высказывания о смысле жизни и выберем то, которое вам ближе всего. Какое высказывание вам ближе всего и почему?
Высказывания о смысле жизни (презентация)
- Смысл жизни только в одном — борьбе.
- Семья — это и есть то, ради чего стоит просыпаться каждый день, дышать каждую секунду и молить Бога каждое мгновенье, чтоб Он оберегал и защищал.
- В чем смысл жизни? Служить другим и делать добро.
- Наверное, это и есть счастье: просыпаться ночью и слышать, как он подходит к кроватке ребенка и, взяв его на руки, говорит: “Тише, солнышко, не плачь, а то маму разбудишь”.
- Я устал от бедности, моя цель — заработать много денег.
- Моя жизнь — это спорт… и победа любым путем.
- Ваша работа заполнит большую часть жизни, и единственный способ быть счастливым — любить ее.
Модератор. Конечно, каждый молодой человек рано или поздно задумывается о своей семье. Совсем недавно мы писали с вами эссе на тему “Моя будущая семья”, где вы отразили свое собственное представление об идеальной семье. Да, да, идеальной, ведь речь идет о вашей собственной семье. Ребята, я взяла на себя смелость выписать отдельные цитаты из ваших эссе. Давайте познакомимся с ними. Какое высказывание ваших одноклассников вы добавили бы в свое эссе и почему?
Модератор. Сегодня мы откроем для себя еще одну страницу творчества удивительного писателя, доброго и умного собеседника, настоящее имя которого Уильям Сидней Портер не все знают, потому что все читатели мира знают его под псевдонимом О.Генри. (Биография О.Генри, выступление заранее подготовленного учащегося.) Сегодня мы посмотрим мини-спектакль по мотивам новеллы О.Генри “Дары волхвов”.
Мозговой штурм
Как вы понимаете название новеллы? Кто такие волхвы? Волхвы — это мудрецы, которые принесли дары младенцу Иисусу: золото, ладан и смирну.
Как вы думаете, о чем пойдет речь в этом произведении? (Ребята высказывают различные предположения, но все они сводятся к тому, что речь будет о дарах волхвов, о рождественском празднике.)
Прежде чем начать смотреть спектакль, мы с вами должны выяснить, что же такое новелла и чем она отличается от рассказа. (Выступление заранее подготовленного учащегося.)
Новелла (итал. novella — “новость”) — повествовательный прозаический жанр, для которого характерны краткость, острый сюжет, нейтральный стиль изложения, отсутствие психологизма, неожиданная развязка. Иногда употребляется как синоним рассказа, иногда называется разновидностью рассказа.
Просмотр спектакля
Модератор. Ребята, вы только что посмотрели спектакль по мотивам новеллы О.Генри “Дары волхвов”.
Тест на внимание (презентация)
Модератор. Как вы думаете, почему, рассказывая рождественскую историю двух молодых американцев, О.Генри вспомнил о волхвах? Именно от волхвов пошел прекрасный обычай: дарить друг другу подарки в Рождество. А события новеллы происходят как раз в Рождество, точнее сочельник — вечер накануне Рождества.
Работа в группах
1 группа. Какими сокровищами обладают герои? Почему они превосходят сокровища царицы Савской и царя Соломона?
Конечно, прекрасные волосы Деллы и старые золотые часы Джима были сокровищами, прежде всего, для них двоих потому, что в их восьмидолларовой квартирке, да и у них самих не было ничего более ценного. Упоминание о царе Соломоне, прославившемся не только своей мудростью, но и баснословным богатством, и царице Савской, происходящей из далекой Аравийской земли и владевшей несметными богатствами, только усиливает значимость волос и часов для Деллы и Джима: ведь они могут сопоставить их лишь с сокровищами царя Соломона и царицы Савской!
2 группа. Что и почему подарили Иисусу волхвы?
ВОЛХВЫ — мудрецы, ведомые Вифлеемской звездой, идут из далеких стран поклониться Божественному Младенцу-мессии и везут ему в своих караванах чудесные дары. Чаще всего говорят о трех волхвах — Каспаре, Балтазаре и Мельхиоре, которые несут в подарок Иисусу золото (как знак земного владычества), ладан (как знак божественного происхождения и небесной власти) и мирру (смолу, которой умащали умерших, как намек на будущее распятие Христа и Его муки).
Модератор. А что подарили друг другу наши герои?
Модератор. Почему Деллу ни разу не посещает мысль купить Джиму подарок на сумму 1 доллар 87 центов? Почему она не хочет на вырученные от волос деньги купить пальто или перчатки, которые ему так нужны?
Модератор. Вы, наверное, заметили, как Делла волнуется из-за того, что Джим может ее разлюбить потому, что она остригла волосы. Скажите, это возможно?
Модератор. Как вы думаете, почему произведение О.Генри относят к жанру новеллы?
Работа в группах
Модератор. Новеллу О.Генри написал в 1905 году, прошло уже более столетия. Все течет, все меняется. Давайте перенесем наших героев в ХХІ век в современное общество. Смоделируйте ситуацию в виде мини-инсценировки. Главные герои любят друг друга, но у них нет денег на подарки к Рождеству. Что предпримут современный молодой человек и современная девушка? Пусть это будет собирательный образ.
1 группа. “Я” — Делла.
2 группа. “Я” — Джим.
Модератор. А как в этой ситуации поступили бы лично Вы?
Модератор. Можно ли назвать финал рассказа счастливым?
Модератор. Вернемся к вопросу: “Почему, рассказывая рождественскую историю о двух молодых американцах, О.Генри вспоминает о волхвах?”
Модератор. А теперь давайте вернемся к вашим эссе. Вам хотелось бы добавить еще что-нибудь в ВАШЕ собственное определение семьи.
Модератор. Ребята, вы попали в самую точку, об этом О.Генри говорит в рассказе “Радости жизни”.
“Когда любим мы сами, слово “любовь” — синоним cамопожертвования и отречения”.
Творчество писателя О.Генри было удостоено чести быть увековеченным памятником. Его каменная книга высотой 2 метра стоит в раскрытом виде в США в городе Гринсборо. Я думаю, нетрудно догадаться, на каком рассказе она раскрыта.
Мы живем на одном континенте, а памятник в виде книги, открытый на рассказе “Дары волхвов” — на другом. Это говорит о том, что семья — это общечеловеческая ценность независимо от того, где мы живем, в какое время, какого мы вероисповедания, бедные мы или богатые.
Берегите тех, кто рядом. Цените того, кто забыл про свою гордость ради вас. Кто многое прощал и всегда ждал… Бог посылает таких людей лишь однажды!
Анна ЖУК,
учитель русского языка и литературы
гимназии № 6 Гродно, руководитель театра “Глобус”.
