Пасяджэнне гарадскога метадычнага аб’яднання па інфарматызацыі “Сеткавае ўзаемадзеянне ўдзельнікаў адукацыйнага працэсу шляхам сучасных інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій” прайшло напярэдадні новага навучальнага года ў сталіцы ў рэжыме анлайн. У ім прынялі ўдзел спецыялісты ўпраўленняў адукацыі, спорту і турызму адміністрацый раёнаў Мінска, намеснікі дырэктараў устаноў адукацыі, якія курыруюць пытанні інфарматызацыі, кіраўнікі раённых, школьных метадычных аб’яднанняў педагогаў. Арганізатарамі мерапрыемства выступілі супрацоўнікі Цэнтра інфармацыйных рэсурсаў сістэмы рэгіянальнай адукацыі Мінскага гарадскога інстытута развіцця адукацыі.
У рэжыме анлайн
У цэнтры ўвагі ўдзельнікаў пасяджэння былі пытанні арганізацыі сеткавага метадычнага ўзаемадзеяння ў педагагічнай практыцы ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі шляхам выкарыстання сучасных ІКТ, тэхнічных сродкаў навучання, дыстанцыйных і воблачных тэхналогій, 3D-тэхналогій, элементаў робататэхнікі ў адукацыйным працэсе, арганізацыі профільнага навучання.
Па словах начальніка Цэнтра інфармацыйных рэсурсаў сістэмы рэгіянальнай адукацыі МГІРА Наталлі Валянцінаўны Сакаловай, мэтай метадычнага аб’яднання з’яўляецца стварэнне ўмоў для павышэння эфектыўнасці адукацыйнага працэсу ва ўмовах сеткавага метадычнага ўзаемадзеяння ўстаноў адукацыі. Ужо 
пяты год пасяджэнні праходзяць у дыстанцыйнай форме ў сістэме Moodle. Гэтая форма садзейнічае эканоміі часу і выдаткаў на правядзенне мерапрыемства, стварае адзінае адукацыйнае асяроддзе, адкрывае магчымасць індывідуальнага тэмпу навучання, спрыяе авалоданню педагогамі сучаснымі камп’ютарнымі і тэлекамунікацыйнымі тэхналогіямі. Педагагічныя работнікі маюць магчымасць незалежна ад месца знаходжання ў любы зручны для сябе час зайсці ў сістэму і азнаёміцца з матэрыяламі эфектыўнага педвопыту.
У Мінску ўкаранёна комплексная мадэль адзінай інфармацыйнай адукацыйнай прасторы, якая імкліва абнаўляецца і становіцца мабільнай. Ва ўстановах адукацыі горада створана тэхнічная інфраструктура. Усе ўстановы агульнай сярэдняй адукацыі аснашчаны камп’ютарнай тэхнікай і камп’ютарнымі класамі. Колькасць устаноў адукацыі, у якіх выконваецца стандарт (не больш за 30 навучэнцаў на 1 камп’ютар), у мінулым навучальным годзе склала 93, 9% для навучэнцаў 5—11 класаў. Па стане на 2014/2015 навучальны год большасць устаноў адукацыі падключаны да інтэрнэту з дапамогай інтэрнэт-тэхналогіі ADSL (HDSL) — 86, 64%, dial-up (камутуемы) — 3,45%, RС кабель-мадэм — 4,74%, тэхналогіі Ethernet — 2,59%, і маюць бесправадную сетку — 0,43%, іншае — 2,16%.
Як адзначыла Н.В.Сакалова, у цяперашні час у сувязі з інтэнсіўным развіццём інфармацыйных тэхналогій актуальнай застаецца задача мадэрнізацыі тэхнічнай інфраструктуры ўстаноў адукацыі. Аналіз стану матэрыяльна-тэхнічнай базы паказаў высокі ўзровень зношанасці камп’ютарнай тэхнікі: 10,3 % камп’ютараў у Мінску выкарыстоўваецца больш за 10 гадоў — гэта тэхніка, якая патрабуе замены.
Электронная школа
З верасня 2013 года ва ўстановах адукацыі Мінска рэалізоўваецца рэгіянальны пілотны праект “Апрабацыя мадэлі кіруемага развіцця адукацыйных паслуг для фарміравання і стымулявання самаадукацыйнай дзейнасці навучэнцаў сродкамі інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій” (“Электронная школа”). Рэалізацыя праекта вядзецца ў напрамку ўкаранення анлайн-рашэнняў па прадастаўленні інфармацыйных сэрвісаў (электроннага журнала, дзённіка, раскладу заняткаў), што дазволіць стварыць аснову для пераходу на сістэму электроннага дакументаабароту ва ўстановах адукацыі, знізіць выдаткі на пабудову і суправаджэнне лакальных інфармацыйных структур і баз даных. Для аўтаматызацыі працэсаў збору, захавання і перадачы інфармацыі аб адукацыйным працэсе асноўным інструментам павінны стаць інтэлектуальныя дакументы навучэнцаў на аснове пластыкавых смарт-картак.
Педагогі штодзень уносяць адзнакі і каментарыі да іх у электронны дзённік навучэнцаў. Перавагай гэтага сэрвісу з’яўляецца зручнасць у атрыманні актуальнай інфармацыі па дамашніх заданнях і школьных падзеях у любы час і пры дапамозе любой персанальнай камп’ютарнай прылады, падключанай да інтэрнэту.
“Карта навучэнца” ўяўляе сабой комплексны інструмент, які сумяшчае ў сабе ўніверсальны дакумент і банкаўскую плацежную картку. Для ўстаноў адукацыі на аснове “карты навучэнца” даступны наступныя функцыі: бескантактны пропуск ва ўстановы адукацыі, магчымасць правядзення разлікаў у гандлёвых аб’ектах, безнаяўная аплата гарачага харчавання, ключ аўтарызацыі ў камп’ютарным класе, чытацкі білет у бібліятэцы, праязны білет у гарадскім транспарце. Плануецца, што да 2016 года ў праект “Электронная школа” будуць уцягнуты ўсе сярэднія навучальныя ўстановы.
З адукацыйным азартам
У сучасных умовах усё часцей узнікае патрэба ў неабходнасці арганізацыі сеткавага метадычнага ўзаемадзеяння сродкамі ІКТ для развіцця патэнцыялу навучэнцаў і задавальнення іх адукацыйных запытаў. Выкарыстанне сеткавага ўзаемадзеяння дазволіць вучыць і выхоўваць навучэнцаў, не выводзячы іх са звыклага кола зносін, стварыўшы ўмовы для развіцця і рэалізацыі іх індывідуальных магчымасцей.
Па меркаванні начальніка аддзела інфарматызацыі Цэнтра інфармацыйных рэсурсаў сістэмы рэгіянальнай адукацыі Алены Мікалаеўны Емяльянавай, пабудова мадэлі эфектыўнага і паспяховага сеткавага метадычнага ўзаемадзеяння адбываецца па наступных прынцыпах: адукацыйнага азарту (інтарэс стымулюе памяць, увагу і садзейнічае значнаму павышэнню актыўнасці і працаздольнасці); тэарэтычнай і інфармацыйнай карэктнасці (абавязковай умовай сеткавага метадычнага ўзаемадзеяння з’яўляецца адкрытае насычанае інфармацыйнае асяроддзе, якое адрозніваецца навуковасцю, даступнасцю, дакладнасцю); навігацыі і змястоўнай упарадкаванасці (змест сеткавага ўзаемадзеяння набывае ўстойлівыя формы, якія дазваляюць эфектыўна падключацца да яго на розных этапах адукацыйнага працэсу новым удзельнікам, але пры гэтым граматна і карэктна сістэматызаваць і ўпарадкоўваць узаемадзеянне з рознымі ўдзельнікамі сеткавай супольнасці); адукацыйнай адказнасці і эфектыўнасці.
Эфектыўнасць сеткавага ўзаемадзеяння ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі ў адзіным адукацыйным асяроддзі залежыць ад інфармацыйна-камунікацыйнай інфраструктуры рэгіёна: структуры рэсурсных цэнтраў, размеркавання адукацыйных рэсурсаў, сістэмы кіравання лічбавымі патокамі.
Адной з пераваг адукацыйнага працэсу ва ўмовах сеткавага ўзаемадзеяння з’яўляецца магчымасць навучання па індывідуальных адукацыйных траекторыях. Індывідуальная траекторыя дасягнення пастаўленай мэты выбудоўваецца навучэнцам сумесна з настаўнікам як з дапамогай існуючых для агульнага навучання элементаў, так і з дапамогай дадатковага набору метадычных элементаў.
Як падкрэслівалася, сеткавае метадычнае ўзаемадзеянне ўстаноў адукацыі можа быць ажыццёўлена шляхам выкарыстання педагагічнай тэхналогіі “навучанне ў супрацоўніцтве”. У адрозненне ад традыцыйных форм сумеснай групавой работы, яна характарызуецца наступнымі аспектамі: узаемазалежнасць усіх членаў групы, асабістая адказнасць кожнага члена групы за ўласныя поспехі і поспехі сваіх таварышаў, сацыялізацыя дзейнасці навучэнцаў у групах, агульная ацэнка работы групы, якая складаецца з ацэнкі формы зносін навучэнцаў у групе і акадэмічных вынікаў работы.
Несумненнымі перавагамі сеткавага метадычнага ўзаемадзеяння з’яўляецца магчымасць прыцягнення высакакласных выкладчыкаў для ўдасканалення арганізацыі навучання адораных вучняў. Акрамя таго, пры сеткавым узаемадзеянні адбываецца распаўсюджванне інавацыйных распрацовак. Інавацыі ва ўмовах адукацыйнай сеткі набываюць эвалюцыйны характар, што звязана з бесперапынным абменам інфармацыяй і абменам вопытам адораных вучняў адно з адным.
Па меркаванні А.М.Емяльянавай, развіццё сеткавага метадычнага ўзаемадзеяння навучальных устаноў сродкамі ІКТ садзейнічае выпрацоўцы новых метадаў і форм для выкарыстання ў адукацыйным працэсе, групавых форм паводзін, фарміраванню вучэбных груп і супольнасцей, аб’яднаных агульнай вучэбнай дзейнасцю, наяўнасцю непасрэдных кантактаў у пэўнай групе, павышэнню матывацыі навучэнцаў і як вынік якасці адукацыі.
“STEAM-акадэмія”
Таццяна Сяргееўна Дыбоўская, метадыст аддзела Цэнтра інфармацыйных рэсурсаў сістэмы рэгіянальнай адукацыі, прадставіла ўдзельнікам пасяджэння магчымасці лабараторыі робататэхнікі “STEAM-акадэмія”, якая была аснашчана ў межах міжнароднага праекта “Inovest 530417-Tempus -1-2012-1-De-Tempus-Smhes — “Усходняе партнёрства ў сферы педагагічных інавацый у межах інклюзіўнага навучання” і прызвана стаць своеасаблівай стажыровачнай пляцоўкай для педагагічных работнікаў устаноў адукацыі ў авалоданні асновамі работы з робататэхнікай, перадавымі тэхналогіямі лега, для абмену эфектыўным педагагічным вопытам, а таксама прадаставіць магчымасць вучыцца на базе лабараторыі з педагогамі, выкладчыкамі, якія маюць адпаведны ўзровень адукацыі.
На думку Т.С.Дыбоўскай, стварэнне лабараторыі дазваляе сфарміраваць у навучэнцаў базавыя ўяўленні ў сферы інжынернай культуры, развіваць інтарэс навучэнцаў да прыродазнаўчых і дакладных галін навукі, фарміраваць нестандартнае мысленне, а таксама пошукавыя навыкі ў вырашэнні прыкладных задач, развіваць творчы патэнцыял падлеткаў і моладзі ў працэсе канструявання і праграмавання робатаў.
У якасці асноўнага абсталявання пры навучанні школьнікаў робататэхніцы ў лабараторыі прапаноўваюцца лега-канструктары Mindstorm. Тэхналагічныя наборы лега арыентаваны на вывучэнне асноўных механічных прынцыпаў і элементарных тэхнічных рашэнняў, якія ляжаць у аснове ўсіх сучасных канструкцый і прылад. Лега з’яўляецца і самастойным сродкам развіццёвага навучання, і пераважным наглядным дапаможнікам.
Асяроддзе праграмавання Lego Mindstorms Education NXT дазваляе навучэнцам пазнаёміцца з асновамі праграмавання і навучыцца кіраваць сабранымі мадэлямі. Навучэнцы знаёмяцца з тэхналогіяй стварэння пэўнай мадэлі робата і кіравання пабудаванай мадэллю. Сабраная канструкцыя далучаецца да мікракамп’ютара, які ўяўляе сабой праграмуемы блок лега, што функцыянуе як аўтаномны камп’ютар. Ажыўшая мадэль ажыццяўляе рухі і ўключае розныя кіруемыя элементы, зыходзячы з паказанняў датчыкаў.
— Заняткі па робататэхніцы нацэлены на фарміраванне ў вучняў навыкаў праектнай і вучэбна-даследчай дзейнасці. Выкарыстанне робататэхнікі будзе садзейнічаць ранняй прафарыентацыі навучэнцаў. Элементы гульні, якія, несумненна, прысутнічаюць пры першапачатковым знаёмстве з курсам, матывуюць навучэнца, падводзяць яго да пазнання складаных фундаментальных асноў дарослага канструявання і праграмавання, — мяркуе Т.С.Дыбоўская.
Лабараторыя робататэхнікі адкрывае перад навучэнцамі і педагогамі новыя інавацыйныя магчымасці: спалучэнне тэорыі і практыкі, фарміраванне матывуючага творчага асяроддзя, інструмент для ўвасаблення ідэй.
Дзейнасць лабараторыі робататэхнікі прапаноўвае для навучэнцаў, педработнікаў устаноў адукацыі і шырокага кола слухачоў наступныя формы арганізацыі адукацыйнага працэсу: павышэнне кваліфікацыі для педагогаў горада, кансультацыйная дзейнасць, метадычныя мерапрыемствы (семінары, семінары-практыкумы, майстар-класы), анлайн-мерапрыемствы.
Лабараторыя інавацыйных тэхналогій
З мэтай развіцця інавацыйных форм рэалізацыі вочнай і завочнай адукацыі на аснове ўкаранення элементаў дыстанцыйных адукацыйных тэхналогій, накіраваных на павышэнне кваліфікацыі педкадраў у галіне выкарыстання ІКТ, на павышэнне даступнасці адукацыйных паслуг і развіцця безбар’ернага адукацыйнага асяроддзя горада, на базе МГІРА створана лабараторыя інавацыйных тэхналогій “Адукацыя без межаў”. Як паведаміла начальнік аддзела інфарматызацыі Цэнтра інфармацыйных рэсурсаў сістэмы рэгіянальнай адукацыі Іна Пятроўна Арцюхова, задачы лабараторыі наступныя: інфармацыйна-метадычнае і тэхнічнае суправаджэнне ўкаранення элементаў дыстанцыйных тэхналогій у адукацыйны працэс; распаўсюджванне перадавога педагагічнага вопыту ў гэтай сферы; ажыццяўленне дзейнасці, накіраванай на далейшае развіццё інфармацыйнага асяроддзя інстытута ў галіне ўкаранення дыстанцыйных форм навучання, а таксама выкарыстанне розных форм сеткавага метадычнага ўзаемадзеяння з іншымі суб’ектамі адукацыі па пытаннях выкарыстання і ўкаранення дыстанцыйных тэхналогій.
Пра воблачныя тэхналогіі ў адукацыйным працэсе паведаміла начальнік аддзела тэлекамунікацый і інфармацыйнага забеспячэння Цэнтра інфармацыйных рэсурсаў сістэмы рэгіянальнай адукацыі Святлана Ігараўна Каляда. Воблачныя тэхналогіі дазваляюць захоўваць, рэдагаваць, а таксама дзяліцца цікавымі файламі і дакументамі з сябрамі і калегамі. Патрэба ў падобных сэрвісах для адукацыі прадыктавана неабходнасцю мець асабістую заўсёды даступную і лёгка кіруемую інфармацыйную прастору настаўніка, навучэнца і як варыянт бацькоў, якія могуць перасякацца пэўным чынам, ствараючы сумесную адукацыйную прастору. Такі падыход у корані мяняе ролю настаўніка ў школе, ператвараючы яго з лектара, кантралёра ў кансультанта, партнёра. У выніку ўкаранення воблачных тэхналогій адбываецца шэраг змяненняў у адукацыйным працэсе: навучэнцы маюць магчымасць ажыццяўляць навучанне ў любы час і ў любым месцы, дзе ёсць інтэрнэт, павышаецца інтэрактыўнасць навучання, узнікае магчымасць хутка ствараць, адаптаваць і тыражаваць інфармацыйныя рэсурсы і адукацыйныя сэрвісы падчас адукацыйнага працэсу; навучэнцы могуць ажыццяўляць зваротную сувязь з настаўнікам шляхам выкарыстання шырокага набору адукацыйных сэрвісаў; узровень персаналізацыі інфармацыйна-адукацыйнай прасторы становіцца высокім.
У інтэрактыўным свеце
Інтэрактыўныя сродкі навучання ўсё актыўней уваходзяць у адукацыйны працэс. Аб развіцці творчага патэнцыялу педагогаў шляхам выкарыстання інтэрактыўных сродкаў навучання расказала начальнік аддзела тэхнічных сродкаў навучання і дыстанцыйнай адукацыі Цэнтра інфармацыйных рэсурсаў сістэмы рэгіянальнай адукацыі Таццяна Уладзіміраўна Чалдышкіна. Паводле яе слоў, эфектыўнасць прымянення інтэрактыўных сродкаў вызначаецца трыма ўзаемазвязанымі аспектамі яе забеспячэння — тэхнічным, метадычным і арганізацыйным. Тэхнічнае забеспячэнне ўключае ў сябе адаптацыю, асваенне сучасных інтэрактыўных сродкаў навучання, якія выкарыстоўваюцца для перадачы інфармацыі навучэнцамі, для арганізацыі зваротнай сувязі ад вучняў да выкладчыка, кантролю ведаў, правядзення самастойных заняткаў, адпрацоўкі і дакументавання інфармацыі. Але нават звышсучасныя інтэрактыўныя сродкі навучання не забяспечаць неабходнага эфекту без пэўнай метадычнай падрыхтоўкі і распрацоўкі дыдактычных матэрыялаў. У якасці інтэрактыўных сродкаў навучання выкарыстоўваецца інтэрактыўная прыстаўка, інтэрактыўная дошка, праектар, сістэма інтэрактыўнага апытання і галасавання, дакумент-камера, фабрыка друку, праграмнае забеспячэнне для распрацоўкі ўласных інтэрактыўных сродкаў навучання ў адукацыйным працэсе.
У Мінску вядзецца работа па вывучэнні, абагульненні, распаўсюджванні перадавога педагагічнага вопыту ў галіне выкарыстання сучасных інтэрактыўных сродкаў навучання. З мэтай пашырэння і ўкаранення практычнага выкарыстання сучасных тэхнічных сродкаў навучання быў праведзены конкурс “Інтэрактыўны свет ведаў”.
У межах конкурсу педагогі прадэманстравалі аптымальнае спалучэнне педагагічных тэхналогій і магчымасці ўкаранення сучасных інтэрактыўных сродкаў навучання. Так, робячы высновы аб эфектыўнасці ўзаемадзеяння інтэрактыўнага камплекта тэхнікі Epson з інструментамі праграмнага абсталявання RM Easiteach Next Generation, настаўніца пачатковых класаў сярэдняй школы № 45 Таццяна Мікалаеўна Слабадзянік адзначае, што іх мэтазгодна выкарыстоўваць як на этапе падрыхтоўкі да ўрока, так і на этапах самога ўрока. Інтуітыўна зразумелая панэль інструментаў праграмнага забеспячэння, банк медыярэсурсаў, віджэтаў, а таксама магчымасць укараняць і адкрываць уласныя электронныя вучэбныя матэрыялы дазваляе лёгка і проста падрыхтаваць вучэбныя заняткі для першакласнікаў у цікавай і даступнай форме, у адпаведнасці з такімі прынцыпамі, як нагляднасць і даступнасць. Банк віджэтаў дазваляе педагогу ў кароткі прамежак часу ствараць дыдактычныя гульні. Выкарыстанне сучасных інтэрактыўных сродкаў навучання павышае ўвагу, цікавасць навучэнцаў да вылічальнай тэхнікі і тым самым стварае ўмовы для фарміравання іх вылічальнай культуры.
Кожны педагог, які працуе ў 5 класе, ведае, як складана ўтрымліваць увагу дзяцей, якія яшчэ ўчора лічыліся пачаткоўцамі, бо вобразнае мысленне ў іх дамінуе над слоўна-лагічным. З улікам гэтага была створана работа настаўніцы рускай мовы і літаратуры сярэдняй школы № 118 Мінска Ірыны Уладзіміраўны Канаваленка. Інтэрактыўны ультракароткафокусны праектар выкарыстоўваецца педагогам на этапе мэтавызначэння, праверкі дамашняга задання, актуалізацыі ведаў, на этапе засваення новых ведаў, вырашэння праблемнай сітуацыі, у групавой рабоце, а таксама на этапе рэфлексіі. Ірына Уладзіміраўна прымяняе лічбавую дакумент-камеру пры праверцы практыкавання для хуткага рэдагавання работ навучэнцаў, пры разгадванні навучэнцамі крыжаванак. Абсталяваванне можа быць выкарыстана ў якасці відэакамеры для запісу з наступнай дэманстрацыяй, а таксама для аператыўнай дэманстрацыі вынікаў галасавання. Дзякуючы выкарыстанню мультымедыятэхналогій вучэбны матэрыял становіцца больш наглядным, зразумелым і запамінальным.
***
Пасля вывучэння прапанаваных матэрыялаў у сістэме Moodle ўдзельнікам пасяджэння было прапанавана прайсці анлайн-тэсціраванне. Тым настаўнікам, якія паспяхова з імі справіліся, былі выдадзены імянныя электронныя сертыфікаты ўдзельніка. Вопыт паказвае, што такая форма правядзення метадычных аб’яднанняў запатрабавана педагагічнай грамадскасцю. Па меркаванні педагогаў, гэтая форма дазваляе вывучаць матэрыялы ў індывідуальным тэмпе, незалежна ад месца жыхарства, стану здароўя, самастойна планаваць час, месца і працягласць заняткаў, эфектыўна рэалізоўваць зваротную сувязь.
— Інфармацыйнае грамадства, якое пастаянна развіваецца, вылучае новыя патрабаванні да адукацыі, яе якасці і зместу, — падкрэсліла Н.В.Сакалова. — У сувязі з гэтым доўгатэрміновая мэта інфарматызацыі сістэмы адукацыі Мінска заключаецца ў стварэнні і аказанні на аснове мадэлі кіруемага развіцця электронных адукацыйных паслуг. Вызначана і зона найбліжэйшага развіцця: мадэрнізацыя тэхнічнай інфраструктуры інфарматызацыі сістэмы адукацыі, развіццё кадравага патэнцыялу, забеспячэнне сеткавага ўзаемадзеяння ўдзельнікаў адукацыйнага працэсу, фарміраванне адукацыйнага асяроддзя на базе воблачных тэхналогій, распаўсюджванне дыстанцыйнай формы атрымання адукацыі, пашырэнне міжнароднага супрацоўніцтва ў сферы выкарыстання ІКТ.
Наталля КАЛЯДЗІЧ.
Фота аўтара.
