ХХІ ММКФ “Лістапад” — ужо гісторыя. Гісторыя яркая, арыгінальная і, як гэта нярэдка бывае ў фільмах, з адкрытым фіналам: хочаш — дапісвай гэтую гісторыю сам сваімі адчуваннямі, рэфлексіямі, згадкамі… Мне, напрыклад, кропку ў гэтай гісторыі ставіць зусім не хочацца. Я абавязкова паспрабую перагледзець асабліва ўпадабаныя стужкі, знайсці і паглядзець тыя фільмы з сёлетняй праграмы “Лістапада”, якія ўбачыць падчас форуму не змог, але якія заінтрыгавалі анатацыямі або водгукамі іншых гледачоў.
Зрэшты, ХХІ ММКФ запомніўся не толькі выдатнымі стужкамі і яркімі творчымі сустрэчамі (чаго толькі вартыя былі такія сустрэчы, напрыклад, з П’ерам Леонам ці Давідам Цебулем!), але і адмысловым фестывальным камбэкам. Маю на ўвазе прысутнасць на сёлетнім форуме — пераважна ў якасці членаў журы — герояў мінулых фестываляў, тых рэжысёраў і акцёраў, якія рабілі надвор’е на “Лістападзе” летась і пазалетась.
Ніжэй два эксклюзіўныя інтэрв’ю з членамі журы сёлетняга конкурсу маладога ігравога кіно “Маладосць на маршы” — амерыканскім рэжысёрам Шонам Бейкерам і румынскай актрысай Хрысцінай Флутур.
Адзін з самых яркіх прадстаўнікоў сучаснага амерыканскага незалежнага кіно Шон Бейкер з’яўляецца ўладальнікам гран-пры кінафестываляў у Лос-Анджэлесе і Вудстоку. Яго чацвёрты поўнаметражны фільм “Старлетка”, у якім расказваецца пра няпростыя ўзаемаадносіны пачынаючай актрысы і пажылой удавы, быў з поспехам паказаны на многіх міжнародных кінафорумах, у тым ліку летась на “Лістападзе”.
Хрысціна Флутур за выдатную акцёрскую работу ў фільме сусветна вядомага рэжысёра Хрысціяна Мунджыу “Там, за ўзгоркамі” была прызнана лепшай актрысай на Канскім фестывалі ў 2012 годзе. У тым жа годзе фільм быў паказаны на “Лістападзе” і заваяваў “серабро” мінскага кінафоруму. У гэтай стужцы Хрысціна сыграла надзвычай складаную ролю дзяўчыны Аліны, якая вяртаецца з Германіі ў Румынію, каб забраць там з манастыра адзінага дарагога ёй чалавека — Вайчыту, з якой яны разам выраслі ў дзіцячым прытулку. Фільм быў заснаваны на рэальных падзеях, звязаных з трагічным выпадкам экзарцызму ва Усходняй Еўропе…
Шон БЕЙКЕР: “Свой апошні фільм я зняў на айфон!”
— Спадар Шон, вы актыўна працуеце ў так званым аўтарскім незалежным кіно. Гэта збег абставін або ваш свядомы выбар?
— Я і сам часта спрабую адказаць сабе на гэтае пытанне. Проста так атрымалася, што самы першы фільм, які я зняў, быў вельмі асабістым, і для мяне не было ніякага сэнсу шукаць падтрымкі ў буйных кампаній. Тым больш здымаў я тую стужку ў Нью-Ёрку, які знаходзіцца вельмі далёка ад Галівуда. Мне не было перад кім адказваць, акрамя як перад самім сабой. Тым не менш я хачу сказаць, што мне даводзілася працаваць і ў галівудскай сістэме, што мае свае плюсы, бо чым большы бюджэт, тым больш магчымасцей. Але, як ні круці, Галівуд прыбірае з твайго фільма тваё асабістае, штосьці вельмі важнае менавіта для цябе як рэжысёра. А яшчэ гэта вельмі жорсткі графік, які цябе вымотвае да немагчымасці.
— Наконт бюджэту — усё зразумела. А што, на ваш погляд, найбольш характарызуе незалежнае аўтарскае кіно, напрыклад, у сэнсе стылістыкі ці, магчыма, тэматыкі? Скажам, існуе распаўсюджанае меркаванне, што арт-хаус — гэта заўсёды мноства метафар, пэўная адчужанасць, маўклівасць, запаволенасць і г.д. У той жа час, скажам, ваш фільм “Старлетка” — і вельмі дынамічны, і дастаткова адкрыты…
— Дзякуй за трапнае назіранне. Але на самай справе я не думаю, што паняцце незалежнага кіно неяк звязана з тэмай, праблемай, стылістыкай дый нават бюджэтам! Незалежнае кіно таксама можа быць з мільённым бюджэтам, калі знойдзецца нейкі спонсар, які паверыць рэжысёру і пойдзе на свой страх і рызыку, даўшы яму такія грошы. Усё, напэўна, заключаецца ў іншым — у ідэі, у тваім унутраным складзе, у матывацыі, у бачанні сябе ў прафесіі. І тут мы вяртаемся да вашага першага пытання. Усё-такі, сапраўды, сярод рэжысёраў-пачаткоўцаў ёсць два тыпы. Адны імкнуцца да таго, каб іх першы фільм адразу ж стаў пропускам у вялікае студыйнае кіно. А таму ўжо самую першую сваю стужку яны здымаюць па галівудскіх стандартах. Другія ж, наадварот, хочуць расказаць па-свойму сваю маленькую гісторыю, не азіраючыся ні на якія студыі і стандарты. Урэшце, яны хочуць проста паэксперыментаваць, і гэтая прага да эксперымента ў іх неадольная. І, мабыць, на ўсё жыццё.
— Вы, безумоўна, пра сябе гаворыце…
— Вы будзеце адным з першых людзей, якім я зараз раскрыю адзін свой вялікі сакрэт. Не палічыце мяне вар’ятам, але свой апошні фільм (дарэчы, ён жа першы пасля “Старлеткі”) я зняў… на айфон! Зусім нядаўна я закончыў над ім работу. Толькі вы не падумайце, што там нешта ніжэй за плінтус. Гэта прыгожае кіно! З адмысловым музычным афармленнем, з фантыстычнымі краявідамі. Мне проста захацелася так зрабіць, і я зрабіў гэта.
— Пра што гэты фільм? Як ён называецца?
— Калі коратка, гэта такі невялікі экскурс у розныя субкультуры Лос-Анджэлеса. Дзеянне адбываецца там на Каляды, калі разгортваюцца дзве гісторыі нявернасці, якія ўрэшце зліваюцца ў адну. Дастаткова ёмкая сюжэтная лінія там прысвечана эмігрантам з Арменіі, і мне, дарэчы, пашанцавала, што ў мяне была магчымасць прыцягнуць да фільма некалькі вядомых армянскіх акцёраў. У той жа час я даў магчымасць выказацца ў фільме і звычайным людзям з вуліцы. Так неяк усё само сабой атрымалася, але для мяне гэта быў вельмі каштоўны вопыт. А называецца фільм Tangerine (tangerine па-англійску азначае і мандарын, і ярка-аранжававы колер. — М.Ч.).
— Маецца на ўвазе фрукт ці колер?
— А хіба гэта не адно і тое ж? (Смяецца.)
— Можа быць, мы пабачым калі-небудзь гэтую стужку на “Лістападзе”?
— О, мне гэтага вельмі хацелася б! Але няхай яе спачатку паглядзяць амерыканцы.
— Спадар Шон, як зручней вам глядзець на жыццё наогул і ў прыватнасці на жыццё праз кінематограф — з іроніяй, гумарам, трагізмам?
— Тое, што я спрабую рабіць у сваіх фільмах, і тое, што мне больш за ўсё хочацца бачыць у кіно наогул, — гэта спалучэнне драмы і гумару з іроніяй. Такога ж прынцыпу імкнуся прытрымлівацца і ў рэальным жыцці: мы пераадольваем цяжкія сітуацыі, калі смяёмся.
— Вы зараз знаходзіцеся вельмі далёка ад радзімы. Дый наогул часта бываеце за мяжой на розных фестывалях. Як вам падаецца, людзей у розных кутках свету хвалююць адны і тыя ж праблемы?
— Агульначалавечыя праблемы ўсюды аднолькавыя. Існуюць розныя канфлікты — нацыянальныя, рэлігійныя, сацыяльныя і інш. Я, напрыклад, не вялікі прыхільнік знешняй палітыкі Злучаных Штатаў, якія гэтай палітыкай ізалююць сябе ж саміх. Але на самай справе межы паміж людзьмі сціраюцца. І шмат у чым менавіта кіно спрыяе гэтаму. Бо дзякуючы кіно мы можам бачыць гісторыі з усяго свету — з абсалютна розным гістарычным, культурным, асабістым фонам. Але калі мы паглядзім глыбей, то ўбачым, што ў прынцыпе мы ўсе аднолькавыя — у нас адны і тыя ж мары, памкненні, праблемы… Адзін свет — адно чалавецтва — адно кіно.
— Што больш за ўсё вас не задавальнае ў сённяшнім амерыканскім кіно? І што больш за ўсё падабаецца?
— Гм… Падабаецца тое, што амерыканцы не баяцца эксперыментаваць з пункту погляду тэхналогій. А найбольш засмучае, напэўна, тое, што сённяшняе аўтарскае амерыканскае кіно пераўтвараецца ў адмысловае рэтра — у тым сэнсе, што яно так і не можа выйсці з-пад уплыву залатога веку кінематографа ЗША 60—70-х гадоў, працягваючы эксплуатаваць тагачасныя бліскучыя ідэі. Гэта тычыцца практычна ўсіх жанраў і практычна ўсіх яркіх рэжысёраў, таго ж Таранціна і іншых. У сённяшнім амерыканскім кіно зусім няма нашых дзён, а пра іх, мне здаецца, ёсць што сказаць. Наогул жа сусветны кінематограф для мяне сёння больш цікавы, чым той, які робіцца ў Амерыцы. Таму, дарэчы, і ваш “Лістапад” мне вельмі падабаецца.
Хрысціна ФЛУТУР: “З Алінай я развітвалася вельмі доўга і пакутліва…”
— Спадарыня Хрысціна, на сённяшні дзень галоўнай і самай яркай роляй у кіно, якую вы сыгралі, застаецца роля Аліны ў фільме Хрысціяна Мунджыу “Там, за ўзгоркамі”. Як вас знайшоў тады гэты знакаміты рэжысёр?
— Дарэчы, гэта была і мая самая першая роля ў кінематографе! А знайшоў вельмі проста. Дакладней, я яго знайшла. Я ведала гэтага рэжысёра (а хто ў Румыніі яго не ведае?!), глядзела яго фільмы і, калі быў аб’яўлены кастынг, не задумваючыся вырашыла паспрабаваць. Прайшла на ролю менавіта Аліны, хаця ўдзельнічала ў кастынгу на абедзве ролі — і Аліны, і Вайчыты.
— У рэальным жыцці пытанні рэлігіі і веры для вас маюць вялікае значэнне?
— Так. І вось якраз з гэтай прычыны, калі я прачытала сцэнарый фільма, мяне пачалі грызці сумненні: а ці змагу я сыграць Аліну?
— Даруйце, а пасля здымак гэты фільм не вяртаўся да вас, напрыклад, начнымі кашмарамі, нейкімі вельмі цяжкімі перажываннямі?
— Я магу сказаць толькі тое, што з Алінай я развітвалася вельмі доўга і пакутліва… Сказаць ёй канчатковае “гуд-бай” мне дазволіла толькі роля ў тэатральнай пастаноўцы па п’есе А.П.Чэхава “Безбацькоўства”. Гэта быў персанаж, які вельмі адрозніваўся ад Аліны, і апошняя сама сабой адышла ўбок.
— Вы працуеце ў нейкім бухарэсцкім тэатры?
— Не, я жыву ў Бухарэсце. А працую ў Нацыянальным тэатры “Раду Станка” ў горадзе Сібіу — у самым сэрцы Трансільваніі.
— І, выходзіць, на радзіме Дракулы?
— Так! Але я ніколі яго не бачыла!!! (Смяецца.)
— Спадарыня Хрысціна, ёсць распаўсюджанае меркаванне, маўляў, для сапраўднага артыста сыграць на сцэне ролю — гэта ўсё адно што пражыць нечае жыццё. Што вы наконт гэтага думаеце?
— Я думаю, усё залежыць ад артыста. Ёсць артысты больш рацыянальныя, якія як бы забіваюць ролю ці, прынамсі, свядома аддаляюцца ад яе — яны, быццам з гліны, лепяць сваіх персанажаў. А ёсць тыя, якія цалкам ідэнтыфікуюцца з персанажам, як бы залазяць у яго скуру, і тады атрымліваецца, што на сцэне яны пражываюць адразу два жыцці, з’яднаныя ў адно.
— А што наконт вас?
— Я — другі тып.
— І якая штука ўсё-такі больш складаная — рэальнае жыццё ці кіно, тэатр?
— Кіно — гэта частка жыцця. А жыццё — гэта самы вялікі падарунак, які толькі можа атрымаць чалавек.
— Вы з’яўляецеся прадстаўніком незалежнага аўтарскага кіно. На ваш погляд, чым прынцыпова яно адрозніваецца ад Галівуда?
— Я не сказала б, што я такі ўжо адданы прыхільнік незалежнага кіно. Прапанаваў бы мне Галівуд ролю персанажа, ад імя якога мне было б што сказаць аўдыторыі, — я з радасцю б пагадзілася… Але аўтарскае кіно сапраўды прынцыпова іншае. Нават узаемаадносінамі паміж членамі рэжысёрска-акцёрскай каманды. На час здымак усе гэтыя людзі становяцца фактычна адной сям’ёй.
— У вас ёсць мара зняцца ў нейкага канкрэтнага рэжысёра ці ў нейкай канкрэтнай ролі?
— Адносна ролі нічога не магу сказаць. А што да рэжысёраў… Ну, вось была ў мяне мара зняцца ў Хрысціяна Мунджыу — і гэтая мара спраўдзілася. Ёсць і цяпер мары зняцца ў некаторых рэжысёраў, але называць іх імёны не буду, каб не сурочыць. Даруйце, я прымхлівы чалавек. Вось спраўдзіцца яшчэ адна мая мара — абавязкова вам паведамлю.
— У міжнародным кінапраекце з удзелам беларусаў ці ў самой Беларусі паўдзельнічалі б?
— А чаму не? Я ўвогуле не прызнаю ніякіх меж і таму з радасцю паўдзельнічала б у любым міжнародным праекце і ў любой кропцы свету — абы мне гэта было блізка і цікава.
— На вашу думку, чалавек — гэта істота трагічная?
— Усё залежыць ад самога чалавека, ад таго, як ён глядзіць на тыя ці іншыя рэчы. Я, напрыклад, вельмі люблю жыццё і вельмі люблю, так бы мовіць, быць у жыцці. І ўвогуле я не думаю, што мы пасланы на зямлю Богам для таго, каб быць тут няшчаснымі ахвярамі. Хаця… я не ведаю. Заўважаю толькі адно: чым глыбей чалавецтва ўцягваецца ў нейкія канфлікты, тым больш адчайна яно хоча жыць.
Мікола ЧЭМЕР.
Фота аўтара.
