У Магілёўскім абласным ЦКРНіР з 2017 па 2020 год рэалізоўваўся інавацыйны рэспубліканскі праект “Укараненне мадэлі фарміравання маральных каштоўнасных арыентацый вучняў праз арганізацыю валанцёрскай дзейнасці ў сістэме ўзаемадзеяння ўстаноў адукацыі, дзіцячых і маладзёжных аб’яднанняў”. У рамках праекта педагогі цэнтра актыўна супрацоўнічалі з установамі агульнай сярэдняй і вышэйшай адукацыі.
“Інклюзія, інклюзіўная адукацыя і культура, нармалізацыя жыццядзейнасці і талерантнае стаўленне — гэтыя паняцці апошнім часам увайшлі ў лексіку не толькі спецыялістаў сістэмы адукацыі і сацыяльнай абароны, але і большасці людзей, — адзначае педагог-псіхолаг Магілёўскага абласнога ЦКРНіР Наталля Аляксандраўна Каралькова. — Інклюзія часта разглядаецца як навучанне дзяцей з інваліднасцю ў агульнаадукацыйных школах разам з іх аднагодкамі. Вядома, што арганізацыя такога працэсу мае шэраг праблем. У першую чаргу, узнікаюць перашкоды сацыяльнага характару, якія заключаюцца ў стэрэатыпах і забабонах, негатоўнасці прыняць новыя прынцыпы адукацыі. Паміж дзецьмі з АПФР і іх звычайнымі равеснікамі даволі цяжка і вельмі павольна нагладжваюцца кантакты. Пры арганізацыі інклюзіўнай прасторы ў агульнаадукацыйных школах варта, перш за ўсё, задумацца, ці гатовы педагогі, навучэнцы і іх бацькі прыняць у класе асаблівае дзіця? Вялікую ўвагу варта ўдзяліць не толькі вырашэнню матэрыяльна-тэхнічных праблем, але і пытанням фарміравання інклюзіўнай культуры, пабудове супольнасці, дзе кожнае дзіця мае сваю асабістую значнасць, у тым ліку ў вачах навакольных.
Не ўсе бацькі і педагогі разумеюць, што знаходжанне побач з асаблівымі дзецьмі — гэта магчымасць выхаваць у звычайных дзяцей дабрыню, талерантнасць, пачуццё справядлівасці, навучыць клапаціцца пра слабых. Мы шукалі магчымасці для распаўсюджвання ідэй інклюзіі і талерантнасці ў соцыуме. Адна з іх — падрыхтоўка бацькоў-валанцёраў, якія, заручыўшыся падтрымкай спецыялістаў, могуць хадзіць ва ўстановы адукацыі і дасведчана гаварыць там аб інтарэсах сваіх асаблівых дзяцей, удзельнічаць у акцыях. Спецыяльна навучаныя бацькі-валанцёры сумесна з педагогамі і валанцёрамі са школ і ўніверсітэтаў (Беларуска-Расійскага ўніверсітэта, Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А.Куляшова) пачалі штогод праводзіць акцыі ў гандлёвых цэнтрах Магілёва. Арганізатары і ўдзельнікі акцый раздавалі буклеты, праводзілі сацапытанні, флэш-мобы, выставы сувеніраў і мастацкіх работ асаблівых дзяцей. Бацькі такіх дзяцей давалі інтэрв’ю СМІ”.
Для больш эфектыўнага распаўсюджвання вопыту на базе Магілёўскага абласнога ЦКРНіР функцыянуе інавацыйны рэсурсны цэнтр “Фарміраванне маральных каштоўнасных арыентацый вучняў праз арганізацыю валанцёрскай дзейнасці”. Спецыялісты ўстановы праводзяць лекцыі ў абласным ІРА, вэбінары для настаўнікаў-дэфектолагаў і псіхолагаў, якія ажыццяўляюць суправаджэнне дзяцей з АПФР, намеснікаў дырэктараў, педагогаў-псіхолагаў і педагогаў сацыяльных агульнаадукацыйных школ Магілёўскай вобласці, рэфлексіўныя размовы з бацькамі. Яшчэ яны абмяркоўваюць пытанні псіхалагічнай характарыстыкі сем’яў, якія выхоўваюць дзяцей з АПФР, асаблівасці ўзаемадзеяння з імі, фарміравання неабходных кампетэнцый у дзяцей з АПФР для забеспячэння магчымасці вучыцца ў агульнаадукацыйных школах, падрыхтоўку бацькоў-валанцёраў.
Сваім вопытам педагогі ЦКРНіР гатовы дзяліцца з установамі спецыяльнай і агульнай сярэдняй адукацыі, дапамагаць у арганізацыі валанцёрскай работы, праводзіць асветніцкія кіналекторыі і трэнінгі з бацькамі. Распрацавана тэматычная інфармацыя па тымбілдынгу, наладжванні камунікацыі, кейсы па актуальных сітуацыях. Напрыклад, разглядаецца сітуацыя, калі бацькі апынуліся з асаблівым дзіцем у паліклініцы, або кейс аб паводзінах асаблівага дзіцяці падчас паездак у грамадскім транспарце і рэакцыі бацькоў. Наладжваецца міжведамаснае ўзаемадзеянне з установамі аховы здароўя, медыкаў запрашаюць на інклюзіўныя мерапрыемствы.
На радыё запісаны сацыяльныя гісторыі па аповедах бацькоў: “Дарогу адужае той, хто ідзе”, “Ёсць захад сонца — будзе і світанне”, “Маё імя — Вікторыя”, “У нас усё будзе добра!”, “Ніколі не здавацца!”. Наталля Каралькова склала ў публіцыстычным жанры рэалістычныя, але ў той жа час канфідэнцыяльныя гісторыі, змяніўшы імёны і месцы пражывання іх герояў. Яны выклікаюць не жаль да бацькоў, а разуменне кантэксту, у якім яны выхоўваюць дзіця, яны натхняюць і дораць надзею. Гісторыі падыдуць для бацькоў асаблівых дзяцей, якія яшчэ не перажылі траўму і знаходзяцца ў стане прыняцця свайго дзіцяці. Разам з тым гэта асветніцкія гісторыі, якія можна выкарыстоўваць у школах, дзе будзе вучыцца асаблівае дзіця, на бацькоўскіх сходах.
“Набыццё вопыту сумеснай дзейнасці — магутны сацыяльны сродак узаемадзеяння звычайных дзяцей з дзецьмі з АПФР для фарміравання талерантнасці, — гаворыць педагог сацыяльны Вольга Уладзіміраўна Бальшакова. — Сумесныя мерапрыемствы дапамагаюць дзецям змяніцца ўнутрана і нават знешне. У іх развіваецца такі важны навык, як сацыяльная кампетэнтнасць, набывацца сацыяльны вопыт узаемадзеяння з аднагодкамі, незалежнасць, самакантроль. Многае ў прыняцці асаблівых дзяцей іншымі будзе залежаць ад пазіцыі педагогаў. Для гэтага мы ў першую чаргу наладзілі кантакты з установамі агульнай сярэдняй і вышэйшай адукацыі. Нішто не вучыць дзяцей лепш, чым прыклад іх равеснікаў. У студэнтаў-валанцёраў вышэйшых навучальных устаноў склалася добрая традыцыя прыходзіць у госці да навучэнцаў у ЦКРНіР, маляваць з імі калажы, фатаграфавацца і проста гуляць. На адным з валанцёрскіх мерапрыемстваў мы пазнаёміліся са студэнтамі БРУ, якія пажадалі супрацоўнічаць з намі. Яны выступалі з тэатральнымі пастаноўкамі, праводзілі для бацькоў і асаблівых дзяцей майстар-класы, выязджалі з імі ў антыкафе “Краіна вялікіх кошак”, было шмат іншых цікавых сустрэч.
Школьнікі-валанцёры з гімназіі № 4 Магілёва ў супрацоўніцтве з нашым цэнтрам рэгулярна праводзяць дабрачынныя акцыі, прымеркаваныя да Міжнароднага дня людзей з інваліднасцю і іншых значных дат. Арганізоўваюцца культурна-пазнавальныя выезды, на якіх дзеці з АПФР максімальна ўключаюцца ў сацыяльнае жыццё. У рамках рэалізацыі абласнога праекта “Мая зямля Прыдняпроўе” ў Магілёўскім абласным ЦКРНіР суме
сна з навучэнцамі-валанцёрамі гімназіі № 4 прайшло інклюзіўнае мерапрыемства. Адной з яго частак стаў урок, на якім рэалізоўваўся прынцып “роўны вучыць роўнага”, дзе школьнікі знаёмілі выхаванцаў ЦКРНіР з цэнтральнымі вуліцамі Магілёва і яго памятнымі месцамі. Вынікам інклюзіўных заняткаў стаў маляўнічы калаж, на якім прадстаўлены маршрут ад гімназіі да ЦКРНіР. Падчас гульняў з аднагодкамі дзеці размаўлялі, абменьваліся навінамі пра поспехі ў вучобе, кожны атрымаў зарад станоўчых эмоцый, адчуў сваю значнасць”.
Праект завершаны, але ідэі талерантнасці працягваюць распаўсюджвацца сярод школьнікаў і студэнтаў, адлюстроўваюцца ў арганізацыі інклюзіўнай прасторы, калі ўмацоўваюцца партнёрскія сувязі паміж установамі, падтрымліваюцца добрыя адносіны з усімі ўдзельнікамі адукацыйнага працэсу.
Надзея ЦЕРАХАВА.
