Люблю рабіць інтэрв’ю з нагоды свят, бо можна адысці ад рабочай тэматыкі і пагаварыць пра жыццё.
З прафесарам кафедры “Лазерная тэхніка і тэхналогія” прыборабудаўнічага факультэта БНТУ доктарам тэхнічных навук Нінай Канстанцінаўнай Арцюхінай мы сустрэліся ў яе кабінеце. І калі б гэта быў іншы дзень, маю ўвагу прыцягнулі б шматлікія прыборы, чарцяжы, стэнды ўздоўж сцен. Але сёння я бачу прыгожыя карціны на сценах — пейзажы, нацюрморты… Вучоныя жывуць не толькі навукай, іх натхняе сям’я, мастацтва, уласная творчасць.
Калі б гэта быў іншы дзень, вядома, я распытала б прафесара пра яе навуковую дзейнасць. Ніна Канстанцінаўна Арцюхіна — вядомы спецыяліст у галіне праектавання і мадэлявання люстэркавых сістэм для касмічнай, цеплавізійнай і рэгіструючай апаратуры. У яе актыве — 2 манаграфіі, 25 вучэбных дапаможнікаў, 55 артыкулаў у рэцэнзуемых часопісах, 30 аўтарскіх пасведчанняў і патэнтаў. Атрыманыя вынікі прымяняюцца на прадпрыемствах краіны, якія працуюць у галіне касмічнай оптыкі, аптычнага і оптыка-электроннага прыборабудавання. Але сёння мы гаворым пра тое, ці лёгка жанчыне прабіваць дарогу ў традыцыйна мужчынскай сферы (не так шмат у нашай краіне жанчын — дактароў тэхнічных навук, ды і ў свеце іх намнога менш, чым мужчын).
Аднойчы ва ўніверсітэт прыйшоў фатограф рабіць студэнтам выпускны альбом. Раскладвае свае аб’ектывы на стале. Хтосьці задаў пытанне наконт оптыкі. Фатограф адмахнуўся: “Вы ў гэтым усё роўна нічога не разумееце”. Студэнты спецыяльнасці “Оптыка-электронныя і лазерныя прыборы і сістэмы” вельмі доўга смяяліся.
— Оптыка традыцыйна была пераважна жаночай сферай, толькі ў апошні час тут сталі дамініраваць мужчыны, — пярэчыць мне Ніна Канстанцінаўна. — Ніякіх перашкод у рабоце ніколі не адчувала. Наадварот, мне падабаецца працаваць з мужчынамі (з жанчынамі часам бывае складаней). Можа, таму што ў мяне самой склад розуму мужчынскі — я прагматычная, імклівая, заўсёды занятая. Аднак заўсёды адчувала толькі добрае, прыязнае стаўленне, думаю, як і іншыя жанчыны-навукоўцы.
У свой час Ніна Канстанцінаўна скончыла Ленінградскі інстытут дакладнай механікі і оптыкі (сёння — Універсітэт ІТМО). Атрымаўшы дыплом з адзнакай і кваліфікацыю “інжынер оптык”, у далёкім 1972 годзе яна прыехала па размеркаванні ў Мінск. Працавала на Мінскім механічным заводзе імя С.І.Вавілава, у Цэнтральным канструктарскім бюро “Пеленг”. А ў 1980 годзе прыйшла на толькі што створаную кафедру “Лазерная тэхніка і тэхналогія” Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта (тады кафедра “Прыкладная оптыка” БПІ) і ўжо амаль 40 гадоў займаецца выкладчыцкай дзейнасцю.
Ніна Канстанцінаўна праводзіць вялікую работу з таленавітай моладдзю. Яе студэнты і магістранты былі неаднаразовымі прызёрамі конкурсаў навуковых работ, лаўрэатамі прэміі спецфонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь па сацыяльнай падтрымцы адораных навучэнцаў і студэнтаў (пераможцы алімпіяды “Оптатэхніка”, Расійская Федэрацыя, 2009—2016 гг.).
— Студэнты — гэта мае дзеці, і я стараюся даць ім як мага больш для развіцця, — гаворыць Ніна Канстанцінаўна. — У мяне ёсць добрыя навуковыя сувязі, таму вывожу студэнтаў на навуковыя канферэнцыі, алімпіяды. Гэта важна. Калі пачынаем размаўляць, аказваецца, што многія з іх увогуле нікуды не выязджалі за межы Беларусі. І менавіта дзякуючы сваёй навуковай актыўнасці яны пабывалі ў Санкт-Пецярбургу і Кіеве, пазнаёміліся з моладдзю іншых краін. Тройчы мы займалі прызавыя месцы на міжнароднай алімпіядзе ва Універсітэце ІТМО, прывозілі кубкі, дыпломы. Гэта матывуе студэнтаў да вучобы і даследаванняў.
За час работы Ніна Канстанцінаўна падрыхтавала 9 магістраў тэхнічных навук, зараз ажыццяўляе навуковае кіраўніцтва двума аспірантамі і трыма магістрантамі.
Праца Ніны Канстанцінаўны Арцюхінай была неаднаразова адзначана кіраўніцтвам БНТУ і Міністэрствам адукацыі. Яна лаўрэат прэмій Прэзідэнта Беларусі ў галіне адукацыі (2008, 2009, 2013 гг.). А нядаўна прафесар атрымала грант Прэзідэнта Беларусі на распрацоўку і ўкараненне ў адукацыйны працэс вучэбна-метадычнага комплексу (у тым ліку ў электронным выглядзе). Гэты комплекс па дысцыпліне “Тэорыя і разлік аптычных сістэм” для студэнтаў спецыяльнасці “Оптыка-электронныя і лазерныя прыборы і сістэмы” ўключае ў сябе вучэбны дапаможнік, вучэбную праграму, метадычныя ўказанні да выканання лабараторных работ, рабочы сшытак для практычных заняткаў, мультымедыйны курс лекцый.
Хто ў тэме, ведае, якіх намаганняў патрабуе стварэнне вучэбна-метадычнага комплексу, асабліва ў складанай тэхнічнай дысцыпліне. Мабыць, у іншы дзень я папрасіла б Ніну Канстанцінаўну расказаць, як складаныя тэмы зрабіць даступнымі для студэнтаў. Але сёння такі дзень — перадсвяточны, і мы гутарым пра жыццё.
— Ці не шкадуеце вы, Ніна Канстанцінаўна, што ў свой час перайшлі на выкладчыцкую дзейнасць? Сёння прыборабудаўнічыя прадпрыемствы даволі навукаёмістыя, шмат прадукцыі пастаўляецца на экспарт, работа там прыносіць спецыялістам як маральнае, так і матэрыяльнае задавальненне…
— У супрацоўнікаў “Пеленга” сваё жыццё, вельмі мабільнае, вытворчае. А я прывыкла ўжо быць педагогам, столькі гадоў працую на адной і той жа кафедры. Мне здаецца, трэба любіць тую справу, якой займаешся, і тады яна прыносіць задавальненне. Вось я прыходжу на работу — усе вакол маладыя, вітаюцца. Ну дзе яшчэ такое знойдзеш? — гаворыць мая суразмоўніца.
Я бачу добрыя вочы і ласкавую ўсмешку Ніны Канстанцінаўны, і мне здаецца, што яна зусім не строгая. Цікава, як яна спраўляецца са студэнтамі, у большасці — хлопцамі?
Чым старэйшы выкладчык, тым ён больш лаяльны. Памятаю, нам выкладаў вядомы вучоны-оптык, лаўрэат Ленінскай прэміі, загадчык кафедры Ленінградскага інстытута дакладнай механікі і оптыкі М.М.Русінаў. Ён заўсёды ставіў студэнтам добрыя адзнакі. Гаварыў: “Я паклаў на гэта ўсё жыццё, хіба вы можаце за такі кароткі час усё вывучыць?!”
— Калі прасачыць маю эвалюцыю як выкладчыка, то я заўсёды была вельмі строгай, —
гаворыць Ніна Канстанцінаўна. — Ставіла шмат “троек”, “пяцёрку” ўвогуле было складана атрымаць. Сама добра вучылася і была даволі ўніклівай. З узростам мы становімся больш лаяльнымі да людзей. Сёння студэнты вельмі дысцыплінаваныя, стараюцца ў вучобе. Іншым разам ім цяжка, не ўсё ў іх
атрымліваецца. Бывае, назіраеш, як некаторыя выкладчыкі спрабуюць адстаяць свой аўтарытэт жорсткасцю, непамернымі патрабаваннямі.
Мне гэта не падабаецца. Мой вопыт, інтуіцыя падказваюць, што такі падыход нядзейсны. Лічу, што жорсткасцю добрых вынікаў не дасягнуць. Трэба свой аўтарытэт выкладчыка заваёўваць, і мне гэта ўдаецца.
Галіна СІДАРОВІЧ.
Фота Алега ІГНАТОВІЧА.
