Элементы займальнасці, гульня, усё незвычайнае, нечаканае выклікаюць у дзяцей багатае сваімі вынікамі пачуццё здзіўлення, жывую цікавасць да працэсу пазнання.
У працэсе гульні на ўроку матэматыкі незаўважна для сябе навучэнцы выконваюць розныя практыкаванні, дзе ім даводзіцца параўноўваць мноствы, выконваць арыфметычныя дзеянні, трэніравацца ў вусным лічэнні, рашаць задачы. Гульня ставіць вучняў ва ўмовы пошуку, абуджае цікавасць да перамогі, а адсюль — імкненне быць хуткім, сабраным, знаходлівым, умець дакладна выконваць заданні, прытрымлівацца правіл гульні. У гульнях, асабліва калектыўных, фарміруюцца і маральныя якасці асобы, развіваецца пачуццё адказнасці, калектывізму, выхоўваецца воля, характар. Гульня неабходна і для захавання пераемнасці паміж дзіцячым садам і школай. Усё гэта патрабуе творчага падыходу ў рабоце настаўніка. Так, на этапе вуснага лічэння выкарыстоўваю гульнявыя і займальныя заданні, дыдактычныя гульні: “Збяры букет”, “Матэматычная рыбалка”, “Хто хутчэй?”, “Маўчанка”, “Матэматычная эстафета”, “Размясці лікі і адгадай слова” і г.д.
Работу імкнуся арганізаваць так, каб вучэбны матэрыял станавіўся прадметам актыўных дзеянняў вучняў. Ад таго, наколькі ўсвядомлена, творча, з жаданнем будуць вучыцца дзеці ў пачатковай школе, залежыць у далейшым самастойнасць іх мыслення, уменне звязваць тэарэтычны матэрыял з практычнай дзейнасцю.
Найбольш эфектыўныя сродкі развіцця цікавасці да вучэбнага прадмета, якія выкарыстоўваюцца на ўроку, — дыдактычная гульня, лагічныя заданні, задачы павышанай цяжкасці, самастойная работа. Сістэматычнае выкарыстанне матэматычных дыктантаў дапамагае актывізаваць разумовую дзейнасць дзяцей, трэніруе памяць і ўвагу. Пашыраюць кругагляд, дапамагаюць лепш арыентавацца ў патоку інфармацыі, які пастаянна ўзрастае, крыжаванкі. З лёгкасцю дзеці запамінаюць вясёлыя вершаваныя радкі і прымяняюць іх пры выкананні
заданняў:
- Калі шукаем ШЫРЫНЮ,
Дзелім плошчу на даўжыню.
- Знайсці хочаш ДАЎЖЫНЮ —
Падзялі на шырыню.
Урокі будую такім чынам, каб кожны навучэнец быў заняты вырашэннем якой-небудзь праблемы, ствараю сітуацыю выбару: прапаную дыферэнцыраваныя заданні рознай ступені складанасці, што дае магчымасць вучню паверыць у свае сілы і стварыць сітуацыю поспеху.
Па-мойму, правільней будзе не дзяліць дзяцей на “слабых” і “моцных”, а аднесці іх да трох умоўных груп. Гэтыя групы не пастаянныя, іх склад можа мяняцца:
1 група — дзеці, здольныя якасна спраўляцца з матэрыялам за кароткі тэрмін і аказваць дапамогу іншым;
2 група — дзеці, здольныя справіцца самастойна;
3 група — дзеці, якія патрабуюць пастаяннай дадатковый дапамогі.
Асаблівыя цяжкасці ў вывучэнні матэматыкі ў пачатковай школе выклікае работа над тэкставай задачай. Каб выклікаць цікавасць навучэнцаў з розным узроўнем навучанасці да такога віду дзейнасці і рэалізаваць дыферэнцыяцыю пошукавай актыўнасці пры рашэнні задач, выкарыстоўваю на ўроках індывідуальныя карткі, якія змяшчаюць сістэму заданняў, звязаную з аналізам і рашэннем адной і той жа задачы, але на розных узроўнях. З этычных меркаванняў у прапанаванай вучню картцы узровень не пазначаю, а адрозненне варыянтаў адзначаю кружочкамі рознага колеру ў верхнім вуглу карткі ці паласой.
Работа над тэкставай задачай на ўроку з дапамогай апісаных картак-заданняў арганічна ўпісваецца ў ход урока, зручная ў арганізацыі, павышае самастойнасць навучэнцаў, дазваляе фарміраваць у іх уменні рашаць тэкставыя матэматычныя задачы на даступным узроўні складанасці. Работа па індывідуальных картках арганізуе вучняў на поўную самастойнасць, кожны можа сябе ацаніць і вызначыць свае недахопы ў ведах. Кожны вучань ведае, што ўсё залежыць ад яго стараннасці.
Спосаб дыферэнцыяцыі па ўзроўні складанасці прадугледжвае або ўскладненне, або спрашчэнне заданняў для асобных груп навучэнцаў. У якасці ўскладнення матэрыялу прапаную дзецям больш складаны лікавы матэрыял, выкарыстанне ў заданнях літар замест лікаў, павелічэнне колькасці дзеянняў у задачы, выразе, выкарыстанне адваротнага задання замест прамога.
Узровень складанасці задання можна падаць у гульнявой форме. Напрыклад: “Ратуем караблі, што трапілі ў шторм! (“Прыбіраем ялінкі”, “З балота ратуем бегемотаў” і інш.). Цяжэй за ўсё, дзеці, вам будзе выратаваць вялікі карабель, але нават калі вы будзеце ратаваць самы маленькі, усё роўна будзе карысць”.
Умелае выкарыстанне матэрыялу павышае эфектыўнасць вучэбнага працэсу, выхоўвае цікавасць да матэматыкі, да рашэння неардынарных задач, развівае імкненне пазнаваць і прымяняць свае веды на практыцы.
Надзея ПАПОВА,
настаўніца пачатковых класаў гімназіі Нароўлі.
