Прапаную ўвазе чытачоў гульнюконкурс для вучняў 5—6 класаў.
Мэта: выявіць і пашырыць веды вучняў па беларускай мове; развіваць праз гульню лагічнае мысленне школьнікаў, вусную мову, кемлівасць, навыкі работы ў камандзе; садзейнічаць выхаванню ў дзяцей павагі да культурнай спадчыны беларускага народа, цікавасці да вывучэння роднай мовы.
Абсталяванне: выказванні беларускіх паэтаў і пісьменнікаў аб роднай мове, карткі з заданнямі для каманд, чорная скрыня, прызы, запісы песень.
Эпіграф:
Мілагучная і ласкавая!
Не згубілася ў цемры вякоў.
Мой святы пасаг, мая спадчына —
Мова родная, мова бацькоў.
Л.Полазава
Ход мерапрыемства
Выконваецца песня “Гучыць напеў” (сл. і муз. А.Язвінскага).
Вядучы.
Не, я не супраць розных іншых моў,
Але мне роднай смак заўсёды мілы.
І я — падданы беларускіх слоў,
Тых, да якіх Радзіма прычасціла.
Н.Гальпяровіч
Такімі цудоўнымі словамі мы пачынаем нашу гульню “Скарбы роднай мовы”. Сёння праверым, як вы валодаеце беларускай мовай. У гульні прымаюць удзел 3 каманды. Кожная каманда павінна пастарацца правільна выканаць прапанаваныя заданні. У канцы гульні журы падвядзе вынікі. Каманда-пераможца атрымае ўзнагароду, але пераможаных не будзе, бо кожны з вас узновіць ці атрымае новыя веды, далучыцца да незлічоных скарбаў роднай мовы. Поспехаў вам!
- “Кемлівыя філолагі”. За кожны правільны адказ — 1 бал. Час выканання — 3 мінуты.
1. Якую частку слова можна знайсці ў зямлі? (Корань.)
2. Якія два асабовыя займеннікі перашкаджаюць вадзіцелям на дарогах? (Я-мы.)
3. З якога фразеалагізма марсіяне маглі б заключыць, што ў чалавека не дзве нагі, а больш? (Бегчы з усіх ног.)
4. Якія дзве літары складаюць назву стравы? (Ка-ша.)
5. Як вялікі дом зрабіць маленькім? (Дадаць суфікс ік.)
6. Назва якой кветкі складаецца з дзвюх прыставак і назвы невя-
лікай хаткі для сабакі? (Незабудка.)
7. Назва якога дрэва складаецца з асабовага займенніка і жаночага імя? (Яліна.)
2.“Збяры афарызм”. З асобных слоў за 1 мінуту трэба скласці афарызм. За гэта — 1 бал.
Хараство, чуюцца, і, незвычайнае, зладжанасць, роднага, нам, слова, гучанні, у.
Адказ. Незвычайнае хараство і зладжанасць чуюцца нам у гучанні роднага слова. (А.Крывіцкі.)
- “Закончы прыказку”. За кожны правільны адказ — 1 бал. Час выканання — 5 мінут.
Навука не мучыць, … (а жыць вучыць).
Хто бацьку і маці зневажае, … (той дабра не мае).
Людзей слухай, … (а свой розум май).
Новых сяброў набывай, … (а старых не забывай).
Усюды добра, … (а дома лепей).
З кім павядзешся, … (ад таго і набярэшся).
Скончыў работу — … (гуляй у ахвоту).
Дзе маці нарадзіла, … (там і радзіма).
Да чаго сам не дойдзеш, … (тое ў кніжцы знойдзеш).
- “Гарэзлівыя літаркі”. Пераставіць літары так, каб атрымаліся назвы раздзелаў мовазнаўства. За кожны правільны адказ — 1 бал. Час выканання — 3 мінуты.
НАФАКЕЫТ, ІСТАСКІСН, АРАМЯФІГОЛ, ФАГІРАК, РАГАФІФАЯР, КЫТАСІЛТЫС.
Адказ. Фанетыка, сінтаксіс, марфалогія, графіка, арфаграфія, стылістыка.
Выконваецца песня “Гаворка беларуская” (з рэпертуару ансамбля “Бяседа”).
- “Смачна есці!”. Выпісаць словы, якія абазначаюць назвы страў. За кожны правільны адказ — 1 бал. Час выканання — 2 мінуты.
Праснак, прас, верашчака, гладыш, куцця, зацірка, магерка, мачанка, патэльня, наліснік, саладуха, відэлец, патыліца, чапяла, маслабойка, дранік, млын,
дзяжа.
Адказ. Праснак, верашчака, куцця, зацірка, мачанка, наліснік, саладуха, дранік.
- “Залацінкі роднай мовы”. Да рускіх фразеалагізмаў падабраць беларускія адпаведнікі. За кожны правільны адказ — 1 бал. Час выканання — 8 мінут.
Мастер на все руки — штукар на ўсякія штукі.
И нашим и вашим — крышыць буракі на абодва бакі.
Рыльце в пушку — смятанка на вусах.
Сбить с толку — збіць з панталыку.
Нести вздор — гарох з капустай мяшаць.
Менять шило на мыло — гаршчок на гліну мяняць.
Вверх тормашками — дагары нагамі.
Задирать нос — крукам носа не дастаць.
- “Пільнае вока”. Знайсці і выправіць памылкі ў словах. За кожны правільны адказ — 1 бал. Час выканання — 3 мінуты.
Стагодзе, хтосьці, семь, спартсмен, фудбол, памочнік, шчастлівы, акварыўм, востраў, здароў’е, булён, камп’ютар, лідэр, грушчык, сьнег.
Адказ. Стагоддзе, сем, футбол, шчаслівы, акварыум, здароўе, лідар, грузчык, снег.
- “У свеце слоў”. Замяніць запазычаныя словы беларускімі адпаведнікамі. За кожны правільны адказ — 1 бал. Час выканання — 3 мінуты.
Ваяж — падарожжа
Арфаграфія — правапіс
Дыскусія — спрэчка
Фартуна — удача
Мемуары — успаміны
Дэфіс — злучок
Антракт — перапынак
Красворд — крыжаванка
Інцыдэнт — здарэнне
Фіяска — паражэнне
Выконваецца песня “Мова мая” (сл. С.Чыгрына, муз. К.Герашчанкі).
- “Перакладчыкі”. Перакласці словы з рускай мовы на беларускую. За кожны правільны адказ — 1 бал. Час выканання — 5 мінут.
Крыжовник — агрэст
Клёст — крыжадзюб
Совет — парада
Чудо — цуд
Созвездие — сузор’е
Радуга — вясёлка
Строитель — будаўнік
Комната — пакой
Улыбка — усмешка
Желудок — страўнік
Конфета — цукерка
Сверчок — цвыркун
Потолок — столь
Салфетка — сурвэтка
Чешуя — луска
- “Моўная арыфметыка”. Рашыць моўныя прапорцыі. За кожны правільны адказ — 1 бал. Час выканання — 2 мінуты.
Род : рот = лез : ? (лес)
Том : ? = порт : борт (дом)
? : жар = сала : зала (шар)
Грыб : грып = ? : кот (код)
Пакуль журы падводзіць вынікі, праводзіцца гульня з балельшчыкамі “Чорная скрыня”. Для балельшчыкаў гучаць перыфразы. Дзеці павінны здагадацца, што знаходзіцца ў чорнай скрыні.
Другі хлеб. (Бульба.)
Гаспадар стала. (Хлеб.)
Дар крылатых працаўнікоў. (Мёд.)
Каралева кветак. (Ружа.)
Крыніца ведаў. (Кніга.)
Твар вучня. (Дзённік.)
Аб’яўляецца і ўзнагароджваецца каманда-пераможца.
Вядучы. Віншую пераможцаў і спадзяюся, што знаёмства са скарбамі роднай мовы працягнецца і на ўроках, і ў штодзённым жыцці. Жадаю вам любіць, паважаць і з натхненнем вывучаць нашу цудоўную беларускую мову!
Каб белы свет не здаўся вузкім,
Каб годна жыць паміж людзей,
Любіце мову беларуску,
Любіце з кожным днём мацней.
Л.Дайнека
Выконваецца песня “Наша мова” (сл. А.Ставера, муз. С.Макея).
Вольга ХМАРАВА,
настаўніца беларускай мовы і літаратуры сярэдняй школы № 14 Наваполацка.
