“Вялікі тэатр — дзецям” — менавіта так называецца праект Нацыянальнага акадэмічнага Вялікага тэатра оперы і балета Рэспублікі Беларусь для юных грамадзян нашай краіны. Ён складаецца з інтэрактыўных праграм і сямейнага конкурсу “Навагодняя тэатральная цацка”. Штогод каля трох тысяч хлопчыкаў і дзяўчынак знаёмяцца з закуліссем тэатра дзякуючы экскурсіям, у час якіх адкрываюцца шматлікія тэатральныя таямніцы і сакрэты. Такія вандроўкі асабліва ўражваюць дзяцей, якім цікава ўсё: колькі паверхаў у тэатры, які спектакль паставілі самым першым, як ствараюцца сцэнічныя спецэфекты, што такое планшэт і адзенне сцэны? Карацей, пытанняў — мноства, але ні адно з іх тэатр не пакідае без адказаў.
Заразіцца вірусам мастацтва
Каля дзесяці гадоў назад намеснік генеральнага дырэктара тэатра Святлана Казюліна прапанавала стварыць праект “Вялікі тэатр — дзецям”, асноўная мэта якога — заразіць юных беларусаў вірусам любові да мастацтва музыкі і танца. Супрацоўнікі тэатра падхапілі ідэю, і сёння праект складаецца з пазнавальных экскурсій, інтэрактыўнага паказу і навагодняга конкурсу.
— Інтэрактыўная праграма тэатра, разлічаная на дзяцей самых розных узростаў, займае паўтары гадзіны, але гэты час прабягае хутка — і ні адзін наведвальнік не паспявае засумаваць. Наша займальнае падарожжа ў свет оперы і балета складаецца са знаёмства з тэатральным закуліссем, аркестравай ямай, кішэнямі сцэны, бутафорскім рэквізітам, касцюмернымі і жывапісным цэхам, — расказала кіраўнік службы культурнапрэзентацыйнай дзейнасці тэатра Валянціна Мажароўская. — Экскурсію з часам мы дапоўнілі інтэрактыўным паказам “Прыгоды ў царстве музыкі”, які праходзіць ва ўтульнай камернай зале імя Ларысы Александроўскай, дзе перад маленькімі і дарослымі гледачамі выступаюць любімыя героі з дзіцячых опер — яны спяваюць, танцуюць, прапаноўваюць адгадаць загадкі, праводзяць віктарыны. Такім чынам мы, папершае, рыхтуем сваіх будучых гледачоў, бо перакананы, што іх падрыхтоўка павінна пачынацца з дзіцячага садка. Падругое, падчас інтэрактыву дзеці знаёмяцца з опернымі галасамі, задаюць пытанні артыстам, пашыраюць веды па музычным мастацтве. І, патрэцяе, нашы праграмы — гэта выдатная форма сямейнага баўлення вольнага часу.
Экскурсія пачынаецца
— Добры дзень! Мяне завуць Ірына, і я з задавальненнем адкажу на ўсе вашы пытанні, якія ўзнікнуць падчас нашай экскурсіі. Але адразу хачу папрасіць вас быць вельмі ўважлівымі і дапамагаць адно аднаму, — пачынае знаёміць выхаванцаў сталічнага лінгвістычнага цэнтра з Вялікім тэатрам Беларусі вядучы спецыяліст культурнапрэзентацыйнай службы Ірына Ераш. — Гісторыя Вялікага тэатра Беларусі пачынаецца з 1933 года. І хоць будынка, дзе мы з вамі зараз знаходзімся, тады яшчэ не было, аднак тэатр працаваў, артысты оперы і балета выступалі на сцэне адзінага гарадскога тэатра — зараз гэта Купалаўскі тэатр. А вось уласны будынак у тэатра з’явіўся ў 1939 годзе, таму сёлета 10 сакавіка мы адзначылі яго 80годдзе, хоць, звяртаю вашу ўвагу, ідзе ўжо 87ы тэатральны сезон.
Далей спецыяліст тэатра падрабязна расказала, што кожны дзень, акрамя панядзелка, чаргуюцца спектаклі (балетны, оперны), што самым першым спектаклем, якім адкрыўся тэатр у 1939 годзе, была знакамітая опера “Кармэн” Жоржа Бізэ, якую ставяць і дагэтуль. Дарэчы, у рэпертуары тэатра ёсць оперы на італьянскай, нямецкай, англійская, беларускай і рускай мовах. Але гэта не значыць, што той, хто не ведае замежнай мовы, не зразумее спектакль, бо на сцэне размешчаны спецыяльны банер, па якім трансліруецца пераклад.
Горад у горадзе
З 2006 па 2009 год адбылася самая маштабная рэканструкцыя Вялікага тэатра. За тры гады ён вырас і ўглыб, і ў вышыню, пры гэтым не змяніўшы знешніх габарытаў. Дэкор на сценах і мазаіка на падлогах узнаўляліся па арыгінальных эскізах знакамітага архітэктара Іосіфа Лангбарда, які і спраектаваў будынак тэатра. Праўда, замест паркета падлогу аздобілі мармурам і гранітам. Акрамя таго, сцэну нахілілі ў бок гледача на чатыры градусы, а глядацкія рады прыўзнялі на адзін метр.
— Зараз у нас ідзе новая гісторыя. Але мала хто з гледачоў ведае, што будынак тэатра не проста вялікі, а вялізны, бо пад вашымі нагамі фактычна знаходзіцца восем паверхаў, на якіх размешчаны сталярныя і бутафорскія майстэрні, пральны цэх, а ўверсе — яшчэ дзевяць. Атрымліваецца 18павярховы будынак, — расказала Ірына Ераш наведвальнікам.
Новыя магчымасці для спецэфектаў на сцэне з’явіліся дзякуючы гідраўлічным шахтам глыбінёй каля 20 метраў — дзеля гэтага прастору пад сцэнай спецыяльна паглыбілі, выняўшы больш за тысячу кубаметраў зямлі. Крыху пазней выкапалі яшчэ 500 — за кошт гэтага для музыкантаў зрабілі дадатковыя памяшканні побач з аркестравай ямай. У цэлым плошча тэатра пасля рэканструкцыі павялічылася амаль на 9 тысяч кв.м, што дазволіла размясціць на яго тэрыторыі новыя цэхі і тэхнічныя службы.
— Вялікі тэатр — гэта горад у горадзе, жыццё ў якім кіпіць круглыя суткі. Вечарам спектакль завяршаецца, артысты і гледачы пакідаюць тэатр, а сцэна адразу пачынае пераўтварацца: дэманціруюцца дэкарацыі і часткова ўстанаўліваюцца новыя для наступнага спектакля, — дадала вядучы спецыяліст культурнапрэзентацыйнай службы.
Глядзельная зала і канструктар LEGO
Вялікая глядзельная зала складаецца з партэра, бенуара, бельэтажа і балкона, якія разам могуць прыняць 1207 гледачоў. “На сцэне размешчаны вялізныя, але вельмі лёгкія канструкцыі, якія збіраюцца як канструктар LEGO, бо ўсе дэталі пранумараваны. Між іншым у тэатры існуе правіла: брыгада, якая склала спектакль, павінна яго і дэманціраваць, а пасля адправіць на захоўванне”, — тлумачыць экскурсавод.
— Плошча сцэны Вялікага тэатра — 698 кв.м. Але дзеянне адбываецца ўсяго толькі на 240 з іх (гэтую частку называюць планшэтам сцэны). Уверсе знаходзіцца так званае адзенне сцэны — тканіна, якую распісваюць у нашых жывапісных цэхах. Уявіце сабе, што часам на аздабленне сцэны ідзе да 10 кіламетраў тканіны, асабліва ў балетных пастаноўках, — адзначае Ірына Ераш.
Па яе словах, на кожным спектаклі дзяжурыць урач, і гэтая інфармацыя таксама выклікае цікавасць у дзяцей. “Калі даецца оперны спектакль, то оталарынголаг, а калі балетны — траўматолаг, і абавязкова прысутнічаюць ратавальнікі, — гаворыць яны. — Акрамя таго, заўсёды назначаецца дзяжурны артыст, які, калі спатрэбіцца, можа замяніць любога выканаўцу.
60 тысяч касцюмаў
Экскурсія працягваецца ў рэпетыцыйнай зале — на малой сцэне, а пасля і ў касцюмернай, дзе вочы разбягаюцца ад неверагоднай колькасці найпрыгажэйшых касцюмаў. Напэўна, калі наведвальнікам далі б магчымасць прымерыць іх, то яны тут засталіся б на некалькі дзён.
— У тэатры каля 60 тысяч арыгінальных касцюмаў, зробленых нашымі майстрамі. Вось гэты капялюш з мышамі да якога спектакля? — пытаецца экскурсавод.
— Да “Шчаўкунчыка”! — хорам адказваюць дзеці.
— Правільна. Ён быў зроблены ў 2012 годзе для новай балетнай пастаноўкі “Шчаўкунчыка”. А вось гэты балетны касцюм называецца пачка, на ім уся вышыўка зроблена ўручную. Усяго только да аднаго “Шчаўкунчыка” створана каля 400 касцюмаў, якія мяняюцца ў час спектакля.
Зала-падкова
— А вы ведаеце, чаму наша глядзельная зала створана ў выгладзе падковы? — зноў пытаецца ў юных наведвальнікаў Ірына Ераш. А ў адказ цішыня. Яна тлумачыць, што гэта спецыяльна зроблена для таго, каб гук нідзе не мог знікнуць і раўнамерна распаўсюджваўся па зале. — Оперныя артысты заўсёды выконваюць свае партыі ўжывую, без аніякіх фанаграм. Дарэчы, аркестравая яма абабіта спецыяльным дрэвам таксама для таго, каб гук не разлятаўся, а накіроўваўся ў глядзельную залу. А яшчэ яе можна падняць да ўзроўню сцэны, каб павялічыць на 108 кв.м. Робіцца гэта ў час сімфанічных праграм.
Апошні пункт тэатральнай экскурсіі — малая камерная зала, дзе якраз ідзе інтэрактыўны паказ. “Падобныя развіццёвыя праграмы Вялікі тэатр ладзіць рэгулярна. Зразумела, што для дзяцей розных узростаў іх напаўненне і тэмы адрозніваюцца. Аднак нязменным застаецца адно — пазнавальны і вучэбны пачатак, знаёмства з музычнымі інструментамі, закулісным жыццём тэатра і сустрэчы з артыстамі. У выніку нашы наведвальнікі атрымліваюць яркія, незабыўныя ўражанні і жаданне вярнуцца ў тэатр яшчэ раз”, — падкрэсліла экскурсавод.
Навагодняя тэатральная цацка
Праект “Вялікі тэатр — дзецям”, нагадаю, уключае ў сябе таксама сямейны конкурс “Навагодняя тэатральная цацка”. Сёлета ён праводзіцца шосты раз. Такое творчае спаборніцтва ўжо стала добрай традыцыяй для сотні беларусаў, якія штогод прыносяць у тэатр сваіх неверагодных балерын, Золушак, Кармэн, Жарптушак, Айбалітаў, Сіньёраў Памідораў, Мадам Батэрфляй, цэлыя кампаніі Шчаўкунчыкаў і Мышыных каралёў, да якіх далучаюцца сярэбраныя сняжынкі і навагоднія шары, залатыя падковы, тэатральныя біноклі і вешалкі. У тэатры адзначаюць, што фантазія гледачоў бязмежная, а іх талент і майстэрства не перастаюць здзіўляць.
У гэтым годзе работы ўдзельнікаў конкурсу будуць прымаць з 2 па 23 снежня. Па словах арганізатараў, гэты конкурс — цудоўная магчымасць сабрацца дома ўсёй сям’ёй: пагаварыць, пафантазіраваць, пасмяяцца і стварыць цікавую цацку. Галоўнае — не забыцца, што цацка павінна быць тэатральнай і звязанай з жыццём акцёра, музыканта ці спектакля.
— Усе вырабы, якія будуць дасланы на наш конкурс, па традыцыі ўпрыгожаць галоўную ёлку Вялікага тэатра. А пераможцы, аўтары лепшых цацак, вядома, не застануцца без заслужаных падарункаў, якія ўручаць самыя сапраўдныя Дзед Мароз і Снягурка 4 студзеня. Адзін з традыцыйных прызоў — білеты для ўсёй сям’і на цудоўны казачны балет Пятра Чайкоўскага “Шчаўкунчык”, — адзначыла Валянціна Мажароўская і запрасіла ўсіх далучыцца да іх творчага спаборніцтва.
Прынамсі, у найбліжэйшы час на старонках нашага выдання мы павандруем па закуліссях іншых сталічных тэатраў, а таксама пабываем у Белдзяржцырку і на “Беларусьфільме”. Паверце, там таксама шмат цікавага, а часам і неверагоднага, з чым насамрэч варта пазнаёміцца!
Вольга АНТОНЕНКАВА.
Фота Алега ІГНАТОВІЧА.
