У гродзенскай гімназіі № 1 імя акадэміка Я.Ф.Карскага фігуры на шахматнай дошцы ўмеюць расстаўляць нават першакласнікі, а разрады па шахматах маюць васьмігодкі.
Удастоеная ў мінулым годзе прэміі Урада Рэспублікі Беларусь за дасягненні ў галіне якасці, названая навучальная ўстанова славіцца шматлікімі поспехамі. Сярод іх і перамогі юных шахматыстаў у абласных і рэспубліканскіх спаборніцтвах, на міжнародных турнірах.
Абавязковы для вучняў 2—4 класаў факультатыў па шахматах вядзе Віктар Аўсяннікаў. Тут малодшыя школьнікі спасцігаюць азы няпростай, але вельмі займальнай гульні. Для адных гэта дадатковыя веды, для другіх — захапленне на ўсё жыццё. І калі шахматы па-сапраўднаму захапілі, прадоўжыць займацца любімай справай і атрымаць магчымасць дасягнуць у ёй пэўных вышынь таксама можна ў сценах роднай гімназіі.
Пасля ўрокаў на дадатковыя заняткі ў спецыяльна абсталяваны клас спяшаюцца тыя вучні, для каго шахматы ўжо даўно выйшлі за рамкі школьнага ўрока. Сканцэнтраваныя, не па гадах сур’ёзныя хлопчыкі і дзяўчынкі з веданнем справы хутка расстаўляюць фігуры на дошцы. Не паспелі пачаць гульню, а ўжо разбіраюць нейкія, здаецца, толькі ім знаёмыя камбінацыі. Калі нешта не зразумела, тут жа дапамагае трэнер — педагог вышэйшай катэгорыі Таццяна Дабкене. Дапамагае ёй на гэтай ніве сын Раман Дабкус.
Мінула 30 гадоў з таго часу, як Таццяна Дабкене прапанавала выкладаць шахматы ў школе. Неяк прачытала ў газеце матэрыял “Разумная гульня — разумныя дзеці” пра тое, што ў Расіі ў школах уводзяць курс шахмат, і загарэлася гэтай ідэяй. Маладога педагога падтрымала дырэктар установы адукацыі Рэгіна Можджэр. Сёння Таццяна Мікалаеўна ўжо не працуе настаўнікам, але, пайшоўшы на заслужаны адпачынак, працягвае займацца з юнымі шахматыстамі ў якасці трэнера.
— Шахматы развіваюць у школьніка памяць, логіку, дапамагаюць мысліць арыгінальна, крэатыўна, — падкрэслівае Таццяна Дабкене. — Прычым гэта індывідуальны від спорту. Кожны самастойна складае план партыі, рэалізуе яго і атрымлівае вынік, за які сам і адказвае. Гэта не толькі фарміруе ў школьнікаў навыкі самастойна мысліць, але і вучыць браць на сябе адказнасць. Вельмі важна і тое, што падчас гульні неабходна сачыць за сапернікам і ў залежнасці ад яго хадоў карэкціраваць свой план. А гэта не што іншае, як гібкасць розуму.
Цікаўлюся, як захапленне шахматамі ўплывае на вывучэнне звычайных школьных дысцыплін. Раз прыходзіцца праяўляць гібкасць розуму ў час гульні ў шахматы, то павінны і матэматычныя задачкі рашацца з лёгкасцю.
Таццяна Мікалаеўна пацвердзіла гэта: калі не проста навучыцца гуляць у шахматы, а займацца гэтым сур’ёзна, то школьныя дысцыпліны будуць давацца лягчэй.
— Юныя шахматысты дабіваюцца выдатных вынікаў у вучобе, бо яны ўмеюць добра апрацоўваць інфармацыю, бачаць прычынна-выніковыя сувязі. Яны хутка мысляць, пралічваюць у галаве шмат варыянтаў рашэння той ці іншай задачы. Безумоўна, гэта тычыцца тых, хто не адзін год прафесійна займаецца шахматамі. А яшчэ гэты від спорту спрыяе станаўленню характара, загартоўвае яго, — лічыць трэнер.
За 30 гадоў правядзення ў гімназіі ўрокаў шахмат было шмат перамог на гарадскіх, абласных і рэспубліканскіх спаборніцтвах, міжнародных турнірах. Гродзенскія школьнікі пабывалі ў 10 краінах свету, прымалі ўдзел у шахматных турнірах у Расіі, Літве, Латвіі, Польшчы, Чэхіі, Іспаніі, Швецыі і іншых краінах. Нават давялося весці гульню ў гарадской Ратушы ў Стакгольме, дзе ўручаюцца прэміі нобелеўскім лаўрэатам. Да таго ж, і перамагчы там.
На жаль, пандэмія наклала пэўны адбітак на правядзенне спаборніцтваў: ужо каторы месяц шахматысты не прымаюць у іх удзел. Надзеі ўскладалі на спаборніцтвы “Белая ладдзя”, але іх таксама адмянілі. Аднак гэта не перашкодзіла гімназістам інтэнсіўна трэніравацца і рыхтавацца да новых перамог.
Як расказаў Уладзімір Мрышчук, шахматамі ён захапіўся ў дзяцінстве. І хоць першыя ўрокі атрымаў ад бацькі, цяпер васьмігадовы хлопчык лёгка яго абыгрывае. Юны шахматыст ужо мае трэці разрад па шахматах, марыць стаць чэмпіёнам свету і ўпэўнена ідзе да сваёй мары. Нядаўна Уладзімір Мрышчук перамог у першынстве Гродзенскай вобласці па шахматах сярод хлопчыкаў да 8 гадоў.
Пяцікласнік Іван Марцыняк займаецца шахматамі з першага класа і ўжо мае другі разрад. Хлопчык прызнаўся, што яму падабаецца думаць над шахматнай дошкай.
Ганарацца педагогі гімназіі і сваімі выпускнікамі. У гэтым годзе кандыдат у майстры спорту па шахматах Данііл Халупка стаў студэнтам Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта інфарматыкі і радыёэлектронікі. На мехмаце БДУ вучыцца Даніла Ліцкевіч. Гэты спіс можна прадоўжыць. Прафесійна авалодаўшы шахматамі, маладыя людзі становяцца паспяховымі ў розных галінах дзейнасці.
Шахматы — гэта цяжкая праца. Таццяна Дабкене ўпэўнена, што поспех абавязкова чакае працавітых, мэтанакіраваных юнакоў і дзяўчат, тых, хто ўсёй душой палюбіў гэты від спорту.
Ірына АНІКЕВІЧ.
Фота аўтара.
