Варапаеўская сярэдняя школа Пастаўскага раёна даўно вядома як адметная сельская ўстанова, здольная штогод рыхтаваць пераможцаў прадметных алімпіяд. Але сёння ў гутарцы з яе дырэктарам Віктарам Жуком спынімся на яшчэ адным паспяховым напрамку, які тут актыўна развіваюць, — арганізацыі і дзейнасці аграрных класаў. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
— Віктар Мікалаевіч, пачаць усё ж хочацца з вас, бо ўсе поспехі і няўдачы школы — адказнасць дырэктара. Вы кіраўнік са стажам. Наколькі за гады кіравання змяніўся ваш стыль як адміністратара?
— Дырэктарам гэтай школы я стаў у 2000 годзе. Да гэтага 10 гадоў працаваў настаўнікам, быў намеснікам. Цяжка сказаць, што лепш для кіраўніка: прыйсці ў новую ўстанову адукацыі, дзе цябе ніхто не ведае, або ўзначаліць тую школу, дзе ты да гэтага быў педагогам. І ў тым, і ў другім выпадку ёсць свае перавагі і недахопы. Для мяне перавагай было тое, што я добра ведаў калектыў школы, яго моцныя і слабыя бакі, меў вопыт кіраўніцкай дзейнасці як намеснік дырэктара па пачатковай школе, ведаў навучэнцаў, іх бацькоў, а таксама, што немалаважна, кіраўнікоў базавых прадпрыемстваў. Аднак эфектыўна кіраваць школай аднаму немагчыма. Патрэбна каманда аднадумцаў, у якую ўвайшлі мае намеснікі па вучэбнай і выхаваўчай рабоце. Гэта Таццяна Іосіфаўна Віршута і Яніна Іосіфаўна Раманава. Паступова ў нас склалася свая сістэма работы. Я ж як кіраўнік стаў больш мудрым, разважлівым.
— Раскажыце, калі ласка, пра свой тыповы працоўны дзень і назавіце якасці дырэктара, неабходныя для вырашэння актуальных рабочых пытанняў?
— Дзень на дзень не прыходзіцца, таму зарокся складаць планы. Можна прыйсці на работу, і на цябе зваляцца такія пытанні, пра якія зусім не думаў. Разам з тым свой працоўны дзень пачынаю з абходу так званых гарачых кропак, у прыватнасці кацельні. Хоць яна і належыць ЖКГ, але маніторынг выканання графіку тэмпературы неабходны, бо нельга дапускаць таго, каб дзеці і настаўнікі мерзлі. Другая гарачая кропка — харчаблок, які пачынае працаваць з самай раніцы. Каб паспець усіх пакарміць і прыбраць, неабходна ўсё кухоннае абсталяванне трымаць у рабочым стане і арганізацыйныя пытанні вырашаць своечасова. Трэцяя важная справа — гутарка з вадзіцелямі школьных аўтобусаў. Падвоз дзяцей — адказная справа, якая патрабуе асаблівай увагі, таму трэба трымаць на кантролі тэхнічны стан аўтобусаў, бяспеку на дарогах, асабліва ў зімовы перыяд (і, калі ёсць патрэба, звяртацца ў дарожныя службы). Затым абавязкова праводжу рабочую сустрэчу з намеснікамі дырэктара, дзе вызначаем прыярытэтныя задачы на дзень, абмяркоўваем, хто за якія пытанні адказны. Дастаткова шмат часу даводзіцца траціць на разбор пісем з электроннай пошты, падрыхтоўку справаздач. Натуральна, у кола маіх абавязкаў уваходзіць наведванне ўрокаў і школьных мерапрыемстваў. Акрамя таго, з’яўляюся дэпутатам сельскага і раённага Саветаў, уваходжу ў склад назіральнай камісіі па праверцы бяспекі ўмоў пражывання ў жылых дамах і кватэрах.
Галоўнай якасцю дырэктара лічу справядлівасць. Інакш ні цябе, ні твае прапановы не будуць падтрымліваць калегі, дзеці і бацькі. Справядлівым неабходна быць ва ўсім: у звычайных зносінах з людзьмі, пры размеркаванні педагагічнай нагрузкі сярод калег, іх матэрыяльным стымуляванні (усім павінны быць зразумелыя памеры заробкаў і прычыны, якія на іх уплываюць). Ні ў якім выпадку нельга абражаць чалавека як асобу. Я магу зрабіць заўвагу або нават пасварыцца (толькі тэт-а-тэт), але абражаць — ніколі. Усе мы памыляемся, у жыцці здараецца ўсякае, таму кіраўніку важна ведаць сваіх работнікаў з усіх бакоў (чаму радуецца, што яго засмучае, якая абстаноўка дома), каб пры неабходнасці аказаць дапамогу.
— А якія дакументы заўсёды трымаеце пад рукой?
— Кодэкс аб адукацыі, Палажэнне аб агульнай сярэдняй адукацыі, абавязкова Дэкрэт Прэзідэнта “Аб дадатковых мерах па дзяржаўнай абароне дзяцей у нядобранадзейных сем’ях”, бо, на жаль, у нас ёсць сем’і, дзе дзеці прызнаны асобамі, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечных умовах, ёсць дзеці, якія стаяць на ўліку ў інспекцыі па справах непаўналетніх. Мы праводзім індывідуальную растлумачальную работу з імі, кантралюем наведванне ўрокаў, факультатываў, гурткоў, спартыўных секцый. Акрамя таго, у Варапаеве ёсць дзіцячая школа мастацтваў, фізкультурна-аздараўленчы комплекс, дзейнічаюць аб’яднанні па інтарэсах пры Доме культуры. Каб дапамагчы дзіцяці, працуем у цесным кантакце з усімі ўстановамі і органамі. І я заўсёды на сувязі, нават у непрацоўны час, бо здараецца, што ўзнікаюць неадкладныя пытанні, якія патрабуюць хуткага вырашэння.
Сёння ў Варапаеўскай сярэдняй школе Пастаўскага раёна вучацца 235 дзяцей, працуюць 28 педагогаў. Не першы год навучальная ўстанова з’яўляецца адным з лідараў у раёне па ўдзеле дзяцей у алімпіядным руху. У гэтым навучальным годзе па выніках другога этапу рэспубліканскай алімпіяды па вучэбных прадметах Варапаеўская школа з’яўляецца чацвёртай у раёне (у скарбонцы — 23 дыпломы), а па колькасці ўдзельнікаў і пераможцаў — першай.
— Не магу не спытаць пра арганізацыю работы з высокаматываванымі дзецьмі, бо па сутнасці яна стала асновай для развіцця профільнага навучання.
— Раней у нас былі разавыя, эпізадычныя поспехі навучэнцаў школы ў прадметных алімпіядах, конкурсах і спаборніцтвах. Аднак мы разумелі, што можна дасягнуць большага, таму расставілі прыярытэты. Па-першае, заняліся матывацыяй настаўнікаў да павышэння свайго прафесійнага ўзроўню. Тут галоўным рэсурсам з’яўляецца арганізацыя эфектыўнай метадычнай работы ў школе, якую мы перабудавалі, вызначыўшы, што яе змест павінен быць накіраваны на стварэнне ўмоў для змянення статусу настаўніка — пераводу яго з пазіцыі ўрокадаўцы ў пазіцыю педагога-менеджара, педагога-даследчыка.
У наш час шмат магчымасцей для павышэння прафесійнага майстэрства настаўніка: арганізоўваюцца семінары, фестывалі, майстар-класы, трэнінгі, вэбінары. Аднак большасць гэтых мерапрыемстваў праводзяцца на гаспадарча-разліковай аснове, таму, каб нашы педагогі сталі больш актыўнымі іх удзельнікамі, прыйшлося шукаць шляхі кампенсавання настаўнікам затрачаных сродкаў у поўным аб’ёме. Цяпер большасць педагогаў рэгулярна адсочваюць тэматыку абласных, рэспубліканскіх мерапрыемстваў і звяртаюцца з просьбай накіраваць іх для ўдзелу ў іх. За апошнія тры гады нашы настаўнікі наведалі 43 вучэбныя семінары абласнога і рэспубліканскага ўзроўняў.
Другой важнай умовай павышэння выніковасці ў рабоце з адоранымі і высокаматываванымі навучэнцамі з’яўляюцца матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне працэсу навучання і выхавання, выкарыстанне новых сучасных тэхналогій, у тым ліку інфармацыйных. Сёння ў нас два камп’ютарныя класы з шырокапалосным доступам у інтэрнэт, інтэрактыўная дошка, тры мультымедыйныя праектары, сучасныя кабінеты хіміі і біялогіі. Галоўнае ўпраўленне па адукацыі Віцебскага аблвыканкама тройчы заахвочвала нашу школу за выніковы ўдзел у абласным і заключным этапах рэспубліканскай алімпіяды грашовымі сертыфікатамі на агульную суму ў 8000 рублёў. На гэтыя сродкі набыты пяць сучасных тэлевізараў, два ноўтбукі, музычная апаратура. Нашы настаўнікі маюць магчымасць выкарыстоўваць інфармацыйныя тэхналогіі для арганізацыі адукацыйнага працэсу, правядзення пазавучэбных мерапрыемстваў, індывідуальных заняткаў са здольнымі і высокаматываванымі школьнікамі. Навучэнцы нашай школы — актыўныя ўдзельнікі дыстанцыйных алімпіяд і інтэлектуальных конкурсаў, бліцтурніраў.
Трэцяя ўмова паспяховасці работы ўстановы адукацыі — маральная падтрымка і матэрыяльнае стымуляванне як настаўнікаў, так і навучэнцаў. Кожны павінен бачыць, што яго праца, дасягненні годна ацэньваюцца і заахвочваюцца. Вялікую падтрымку аказваюць аддзел па адукацыі Пастаўскага райвыканкама, кіраўніцтва Пастаўскага раёна. Пераможцам абласнога, заключнага этапаў рэспубліканскай алімпіяды, іх бацькам, педагогам уручаюцца грашовыя прэміі і падзячныя лісты. Лепшыя педагогі ўзнагароджваюцца граматамі Пастаўскага райвыканкама, аддзела па адукацыі, раённага Савета дэпутатаў, заносяцца на раённую Дошку гонару. Навучэнцам уручаюцца граматы, дыпломы, на сайце школы размяшчаюцца віншаванні.
— А цяпер давайце падрабязна спынімся на арганізацыі і функцыянаванні агракласаў, бо многія маладыя дырэктары не ведаюць, з чаго пачынаць.
— Ёсць два варыянты стварэння класаў такой накіраванасці. Умоўна кажучы, адзін — “зверху”, другі — “знізу”. У нас быў варыянт “зверху”, бо наш першы 10 аграрны клас быў адкрыты на падставе пастановы сумеснага пасяджэння калегій Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь і Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання Рэспублікі Беларусь “Аб стварэнні класаў, у якіх ажыццяўляецца вывучэнне асобных вучэбных прадметаў на павышаным узроўні і правядзенне факультатыўных заняткаў, змест якіх звязаны з аграрнай дзейнасцю” ад 20 снежня 2017 года. Тады ішла гаворка пра тое, каб такі клас быў арганізаваны ў кожным раёне краіны.
Нашай школе было прапанавана арганізаваць такі клас, бо ў нас на той момант было наладжана цеснае супрацоўніцтва з БДАТУ. Яно развівалася з 2007 года, калі рэктарам гэтай навучальнай установы быў выпускнік нашай школы М.У.Казаравец. Паводле дагавора з універсітэтам, у школе быў адкрыты ліцэйскі клас з вывучэннем на павышаным узроўні матэматыкі і фізікі. Пасля ліцэйскія класы адмянілі, але наша супрацоўніцтва працягваецца да гэтага дня. Па дамоўленасці з БДАТУ на базе нашай школы праводзім тры этапы РТ не толькі для сваіх, але і для ўсіх выпускнікоў Пастаўскага раёна. А з 2018/2019 навучальнага года, калі ў нас з’явіўся аграрны клас, наша ўзаемадзеянне набыло новае гучанне.
Вернемся да алгарытму арганізацыі аграрнага класа, што суправаджаецца вялікай падрыхтоўчай работай. Праводзіліся бацькоўскія сходы, анкетаванне навучэнцаў і бацькоў, індывідуальныя гутаркі. Пасля былі напісаны заявы аб прыёме ў аграрны клас, і наш заснавальнік — Пастаўскі раённы выканаўчы камітэт — прыняў рашэнне аб адкрыцці такога класа. Акрамя БДАТУ, мы падпісалі дагаворы з усімі сельскагаспадарчымі ўніверсітэтамі краіны. Цяпер універсітэцкія калегі ў любы момант гатовы падтрымаць нашых педагогаў парадай, дапамагчы з матэрыялам ці нават запрасіць у госці, каб правесці для вучняў агракласа заняткі і экскурсіі па сваіх навучальных установах.
Паспяховасць развіцця аграрнага профілю ў навучальнай установе напрамую залежыць ад педагогаў, якія вядуць факультатыў “Уводзіны ў аграрныя прафесіі”. Варапаеўскім школьнікам пашчасціла: з імі працуе настаўнік біялогіі і геаграфіі настаўнік-метадыст Аляксандр Анатольевіч Гарны. Педагог кіруе раённым метадычным аб’яднаннем настаўнікаў геаграфіі, вядзе міжшкольны факультатыў, з’яўляецца членам рэспубліканскай творчай групы настаўнікаў геаграфіі. У 2019 годзе ён першым у раёне атрымаў кваліфікацыйную катэгорыю “настаўнік-метадыст”. Яго навучэнцы неаднаразова станавіліся пераможцамі ўсіх этапаў Рэспубліканскай алімпіяды па геаграфіі, конкурсу работ даследчага характару. Толькі ў гэтым годзе 10 з 10 яго вучняў сталі пераможцамі алімпіяды раённага этапу.
Калі гаварыць пра работу Аляксандра Анатольевіча ў класах аграрнай накіраванасці, то менавіта дзякуючы яго педагагічным здольнасцям дзеці выбіраюць пры паступленні прафесіі сельскагаспадарчага профілю, бо разумеюць перспектыўнасць аграрнай адукацыі.
Дарэчы, наладжванне супрацоўніцтва з мясцовымі гаспадаркамі стала наступным крокам у нашай дзейнасці па арганізацыі агракласаў. Хачу падзякаваць нашаму раённаму ўпраўленню па сельскай гаспадарцы, якое актыўна дапамагае з правядзеннем тэматычных экскурсій. У нас склаліся цесныя зносіны з ААТ “Навасёлкі-Лучай” — адной з лепшых гаспадарак вобласці. Дзеці, акрамя засваення тэорыі, павінны ведаць і разумець, што сабой уяўляе сучаснае сельскагаспадарчае прадпрыемства. Мы з навучэнцамі часта там бываем, таму ведаем, як працуе малочна-таварная робатаферма, як уладкаваны сучасны мехдвор, дыспетчарская, адкуль ідзе кіраванне трактарамі. Рыбгас “Навінкі” — яшчэ адно прадпрыемства, дзе нас з ахвотай прымаюць і праводзяць экскурсіі. Такое супрацоўніцтва, канечне, разбурае стэрэатыпы пра работу ў гэтай галіне, дабаўляе матывацыі асвойваць сельскагаспадарчыя прафесіі і прыносіць вынікі: выпускнікі нашай школы вучацца і ў Віцебскай ветэрынарнай акадэміі, і ў Горацкай сельскагаспадарчай акадэміі, і ў БДАТУ. Ёсць адпаведныя планы на паступленне і ў будучых выпускнікоў аграрных класаў.
Разам з тым хацелася б, каб аграрным класам удзялялася больш увагі з боку іншых прадпрыемстваў, звязаных з вытворчасцю і перапрацоўкай сельгаспрадукцыі, каб выпускнікі мелі ўяўленне аб умовах працы і аплаты, перспектывах кар’ернага росту, атрымання жылля і г.д.
Калі ўсе пералічаныя ўмовы для стварэння агракласа выкананы, пачынаецца непасрэднае навучанне. Вучні гэтага класа вывучаюць два прадметы на павышаным узроўні, а таксама наведваюць абавязковыя факультатыўныя заняткі “Уводзіны ў аграрныя прафесіі”. Спецыяльна для факультатыўных заняткаў быў падрыхтаваны аднайменны электронны вучэбна-метадычны комплекс, дзе ёсць не толькі канспекты для кожных заняткаў, але і гатовыя прэзентацыі і вучэбныя відэа.
У профільныя класы аграрнай накіраванасці залічваюцца асобы, якія маюць адзнакі па профільных вучэбных прадметах не ніжэйшыя за 6 балаў і сярэдні бал пасведчання аб агульнай базавай адукацыі не ніжэйшы за 5 балаў, што з’яўляецца больш прывабным у параўнанні з патрабаваннямі да залічэння ў іншыя профільныя класы.
Сёння ў нас праграму аграрных класаў засвойваюць як дзесяцікласнікі, так і навучэнцы 11 класа.
— Дзякуй за змястоўную размову!
Вольга ДУБОЎСКАЯ
Фота аўтара
