“Калі бацькі вучняў падтрымліваюць сваіх дзяцей у любым добрым пачынанні, то і класнаму кіраўніку лягчэй”. Як да гэтага прыйсці, ведае Таццяна Грэбень, настаўніца беларускай мовы і літаратуры Мікашэвіцкай гімназіі імя У.І.Нядзведскага. Дарэчы, класнае кіраўніцтва стала тэмай яе даследчай работы. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Навучыцца галоўнаму
— Таццяна Канстанцінаўна, у чым быў для вас прыкладам ваш класны кіраўнік?
— Так склалася, што ў мяне было тры класныя кіраўнікі. Першы — у 5 класе, Тамара Іванаўна Гваздзіцкая, разам з якой я потым пачынала сваю працоўную дзейнасць у Мікашэвіцкай гімназіі імя У.І.Нядзведскага ў 1999 годзе. У той час, акрамя настаўніцкіх гадзін, я выконвала яшчэ абавязкі педагога-арганізатара, і Тамара Іванаўна шмат дапамагала мне ў плане падрыхтоўкі пазакласных мерапрыемстваў. Цяпер яна на пенсіі, але мы ўвесь час з ёй на сувязі, раімся па рабочых пытаннях: яна таксама выкладала беларускую мову і літаратуру.
Свайго другога класнага кіраўніка я не вельмі добра памятаю. Звалі яе Тамара Васільеўна. А вось з трэцім класным кіраўніком Евай Іванаўнай Фіцнэр цяпер, на жаль, ужо нябожчыцай, мы таксама працавалі разам у гімназіі. Яна была маім класным кіраўніком у 10—11 класах і выкладала хімію. І гэты прадмет мне вельмі падабаўся ў школе…
Можна сказаць, ад кожнага класнага кіраўніка я ўзяла ўсяго патроху. А самае галоўнае, яны навучылі мяне быць аўтарытэтам у вачах дзяцей, з меркаваннем якіх немагчыма не лічыцца.
— Ці багаты ў вас вопыт класнага кіраўніцтва?
— Выпуск 2023 года — мой першы клас, у якім я была класным кіраўніком з 5 па 11 клас. Раней я была класнай то паўгода, то год у розных класах у іншай школе.
— Чаму вырашылі правесці даследчую работу па тэме класнага кіраўніцтва? Да якіх высноў прыйшлі?
— Захацелася прааналізаваць сваю работу за гэтыя гады, зрабіць высновы: што было правільна, а што трэба падкарэкціраваць у сваёй дзейнасці. Работа так і называецца — “Абагульненне вопыту па тэме “Эфектыўныя формы і метады работы класнага кіраўніка па фарміраванні класнага калектыву навучэнцаў”. Шчыра скажу: калі пачала пісаць, захапілася. Правяла шмат апытанняў з удзелам вучняў, бацькоў. У выніку стала відавочна, наколькі вялікае значэнне мае цеснае супрацоўніцтва з бацькамі гімназістаў. Калі яны зацікаўлены ў выхаваўчым працэсе і з’яўляюцца аднадумцамі навучэнцаў і настаўнікаў, атрымліваецца сфарміраваць дружны класны калектыў і паспяхова праводзіць усе пазакласныя мерапрыемствы. Менавіта дзякуючы дапамозе і падтрымцы бацькоў, мой 11 клас заваяваў на XXIII агульнагімназічным турзлёце кубак пераможцы сярод 9—11 класаў.
Быць адной сям’ёй
— Многія настаўнікі адзначаюць: наладзіць добрыя зносіны з бацькамі вучняў зусім няпроста. Як вам гэта ўдавалася?
— Спачатку, у 5 класе, у гэтым мне дапамагала Наталля Анатольеўна Стральчэня, першая настаўніца маіх дзяцей. Да яе заўсёды можна было прыйсці па параду, разлічваць на яе дапамогу і падтрымку. Дарэчы, у гэтым навучальным годзе яна стала дырэктарам гімназіі.
Ні для каго не сакрэт, што бацькі жадаюць сваім дзецям толькі лепшага. Таму трэба імкнуцца стаць для іх добрым дарадцам. Матываваць і заахвочваць да актыўнасці можна проста словам, парадай наконт таго, як і што будзе для дзіцяці больш карысным, цікавым. І пры гэтым не забываць улічваць яго меркаванні, пытацца, чаго яно само жадае.
Калі клас дружны, то і бацькі паміж сабой здружваюцца. Мне як класнаму кіраўніку проста заставалася бачыць у бацьках вучняў сваіх сяброў, аднадумцаў і быць з імі ўвесь час на сувязі: сустракацца асабіста, тэлефанаваць, перапісвацца ў месенджарах, адпраўляць інфармацыю ў бацькоўскі чат класа.
— На ваш погляд, якія асабістыя якасці неабходны класнаму кіраўніку?
— Лічу важнымі дабрыню, сумленнасць, шчырасць, пачуццё гумару, аптымізм, справядлівасць, стрэсаўстойлівасць, крэатыўнасць, павагу да вучняў і іх бацькоў. І, канечне, любоў да сваёй працы.
Не абысціся без навыкаў кіраўніка: трэба ўмець планаваць рабочы час, арганізоўваць мерапрыемствы, аналізаваць сваю дзейнасць, матываваць дзяцей і бацькоў. Для чаго? Каб быць добрым класным кіраўніком, сябрам для дзяцей, класнай мамай, якая ўсё разруліць.
— Якія якасці вы ў сабе развілі за час класнага кіраўніцтва?
— Усе вышэйназваныя. Некаторыя, такія як стрэсаўстойлівасць, аптымізм, магчыма, сфарміраваны яшчэ не ў поўнай меры. Над імі трэба яшчэ папрацаваць. (Усміхаецца.)
Толькі разам!
— На вашу думку, што дапамагае наладзіць мікраклімат у класе?
— Перш за ўсё сумесныя справы, мерапрыемствы, акцыі, турзлёты, выезды на аздараўленне і г.д. І паспяховасць пры гэтым залежыць не толькі ад класнага кіраўніка, а ў асноўным ад бацькоў. Калі мамы і таты будуць падтрымліваць сваіх дзяцей у любым добрым пачынанні, то і класнаму будзе лягчэй. І тады ўсё магчыма ў любым класе. Менавіта таму ў нашай гімназіі супрацоўніцтва з бацькамі прадугледжана выхаваўчай праграмай і займае значную частку часу.
— Якія мерапрыемствы вы маеце на ўвазе?
— Іх у нас вельмі шмат. Многія з іх сталі традыцыйнымі: гімназічны КВЗ, штогадовы турзлёт у канцы навучальнага года, конкурсныя праграмы на Новы год, штогадовыя інсцэніроўкі на 9 Мая, кірмашы салідарнасці, конкурсы “Агародніна і садавіна на любы густ”, “Лячэбны фітабар”, штогадовая вечарына ці літаратурная гасцёўня “Памяці У.І.Нядзведскага прысвячаецца”. Гэта і розныя акцыі: “Здай макулатуру — захавай дрэва”, “Чысціня і ўтульнасць”, “Чысты двор”, “Самы навагодні клас”, з 5 па 9 клас мы даглядалі магілу А.А.Алешака, які загінуў пры размініраванні горада Мікашэвічы ў 1944 годзе.
Дзе мы толькі ні былі за гэтыя 7 гадоў: Лідскі, Нясвіжскі і Мірскі замкі, шклозавод “Нёман” і музей шкла, Навагрудскі замак, фабрыка “Камунарка”, музей Вялікай Айчыннай вайны, завод і музей “Кока-Кола”, музей чытанкі і экалагічны музей, якія знаходзяцца ў сярэдняй школе № 1 Мікашэвіч, Кобрынскі гістарычны музей і музей імя А.В.Суворава, Лунінецкі раённы краязнаўчы музей, музей РУВП “Граніт”, Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры ў Мінску…
— Сярод такой вялікай колькасці акцый якія вам найбольш падабаюцца?
— Я вылучыла б конкурс інсцэніраванай песні да Дня Перамогі. Мы заўсёды адказна да яго рыхтаваліся: абавязкова прадумвалі касцюмы, дэкарацыі, доўга выбіралі песню ваеннай тэматыкі, манціравалі відэа, ставілі танец. Дапамагала тое, што ў класе былі дзяўчынкі, якія вельмі добра спяваюць. Можа, і нясціпла, але пахвалюся: штогод мы атрымлівалі дыплом І ступені ў гэтым гімназічным конкурсе ў сваёй узроставай групе. Толькі адзін раз у нас быў дыплом ІІ ступені.
Таксама адзначу “Кірмаш салідарнасці”, які праходзіць у гімназіі напярэдадні Міжнароднага дня інвалідаў. Навучэнцы прыносяць у гімназію тое, што можна прадаць. Часцей за ўсё гэта выпечка, розныя стравы, цукеркі. Але могуць быць і цацкі, вырабы, створаныя сваімі рукамі, кветкі і многае іншае. Выручаныя ад продажу грошы пералічваюцца на рахунак Мікашэвіцкай пярвічнай арганізацыі беларускай асацыяцыі дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам. Гімназісты з задавальненнем далучаюцца да дабрачыннасці. І гэта вельмі прыемна.
— Прамым абавязкам класнага кіраўніка з’яўляецца арганізацыя класных гадзін. Як зрабіць іх цікавымі?
— Мае класныя гадзіны заўсёды маюць выхаваўчыя мэты. І кожны раз я імкнуся праводзіць іх у розных формах: дыскусія, тэматычная лекцыя, трэнінг… Самае галоўнае — сур’ёзная падрыхтоўка і адказны падыход, а не проста імкненне заняць дзяцей на пэўны час. Дзеці гэта адчуваюць адразу.
— З якімі яшчэ абавязкамі даводзіцца спраўляцца класнаму кіраўніку?
— Усіх не пералічыць, таму і атрымліваецца ненарміраваны рабочы дзень. (Усміхаецца.) Толькі прачнулася — пачынаюць сыпацца паведамленні ў месенджарах: нехта не зможа прыйсці сёння на ўрокі, нехта захварэў… Падчас перапынкаў абмяркоўваем падрыхтоўку да таго ці іншага мерапрыемства. Ды і пытанні з паводзінамі, парушэннем дысцыпліны ўзнікаюць у любым класе. Пасля ўрокаў далучаюся да рэпетыцый, падрыхтоўкі да канцэртаў, КВЗ, сустрэч і г.д.
— Чаму не шкадавалі свайго часу і сіл на дзяцей?
— Таму што ставілася да вучняў класа, як да сваіх уласных дзяцей. Мае родныя дзеці вучыліся і вучацца ў гімназіі. Дачка Ірына скончыла гімназію ў 2022 годзе. Цяпер яна студэнтка 2 курса БДУІР. Сын Мікіта — вучань 9 класа.
— Ці плануеце яшчэ браць класнае кіраўніцтва?
— Так, у наступным годзе планую ўзяць 5 клас.
Слова вучням
Вось такое кранальнае пісьмо напісалі выпускнікі свайму класнаму кіраўніку.
Паважаная Таццяна Канстанцінаўна! Плячо ў плячо, пад вашым чулым кіраўніцтвам мы правучыліся доўгія, шчаслівыя, незабыўныя і поўныя новых адкрыццяў 7 гадоў школьнага жыцця. За гэты час на нашым шляху да ведаў было шмат перашкод, і вы заўсёды дапамагалі нам пераадольваць іх, заўсёды працягвалі руку дапамогі. Вы заўсёды былі гатовы заступіцца за нас і ўзяць усю адказнасць на сябе, вучылі нас не здавацца і не спыняцца на дасягнутым. З вамі заўсёды можна было пагаварыць, а вы ў сваю чаргу заўсёды гатовы былі выслухаць нас і даць параду.
Дзякуй вам за тое, што заўсёды вырашалі арганізацыйныя пытанні і гатовы былі дзеля нас перанесці КВЗ разоў пяць. Вы верылі ў кожнага з нас: кагосьці ў патрэбны момант падтрымлівалі пахвалой, а кагосьці практычна сілай прымушалі працаваць. Калі вас не было ў гімназіі, вы гатовы былі прыбегчы, калі гэта было неабходна. Знаходзілі самы разнастайны рэквізіт для нашых выступленняў.
Мы з задавальненнем хадзілі на вашы мерапрыемствы па суботах, бо яны заўсёды былі суперцікавымі і кожны раз новымі, насычанымі цяплом і любоўю.
Толькі зараз мы, стоячы на парозе дарослага жыцця, разумеем, што ўсё, што вы рабілі, было дзеля нашай будучыні. Пакінуўшы сцены школы, мы заўсёды будзем памятаць урокі жыцця, якія вы нам далі. Вы заўсёды былі і застанецеся для нас прыкладам таго, як трэба працаваць, а потым і з карысцю адпачываць. Памятаеце нашы турзлёты, песні пад гітару?
А конкурсныя праграмы, якія вы рабілі для нас на Новы год, каб мы не сумавалі? Інсцэніроўкі на 9 Мая і кірмаш салідарнасці? Гэты спіс можна працягваць вельмі доўга. Мы ўсё гэта памятаем і будзем памятаць доўгія гады.
Дзякуй вам вялікі за тое, што выхавалі нас дастойнымі людзьмі і далі нам пуцёўку ў жыццё. Мы вас не падвядзём! Абяцаем! Мы жадаем вам добрых вучняў і яшчэ дзясяткі гадоў працоўнага жыцця на карысць новым пакаленням.
Марына ЖДАНАВА
