Правёўшы адзін дзень з выхавальнікам групы прадоўжанага дня ў 1 “А” сярэдняй школы № 2 Талачына імя М.П.Лугоўскага, карэспандэнт “Настаўніцкай газеты” пераканалася, якія цікавыя, займальныя і пазнавальныя могуць быць заняткі ў прадоўжанцы.
Свая методыка
Малым з 1 “А” класа сярэдняй школы № 2 Талачына імя М.П.Лугоўскага пашанцавала. Адвучыўшыся з 8.00 да 12.00 у школе, хлапчукі і дзяўчынкі з задавальненнем застаюцца ў групе прадоўжанага дня да 18.00. Кожны дзень, гуляючы і ўдзельнічаючы ў квестах, адгадваючы загадкі і збіраючы пазлы, малюючы і майструючы розныя вырабы, першаклашкі даведваюцца шмат новага пра ўсё на свеце: пра жывёльны свет гарачых краін, падводных насельнікаў Сусветнага акіяна, герояў казачнага свету, знаёмяцца з традыцыямі роднага краю, спасцігаюць фінансавую дасведчанасць. І дадому яны вяртаюцца з іскрыстымі цікавасцю вачыма.
Да кожных тэматычных заняткаў Аксана Валер’еўна рыхтуецца загадзя. Яе любімы сродак развіцця пазнавальнай цікавасці малодшых школьнікаў — лэпбук.
У арсенале педагога больш за тры дзясяткі тэматычных лэпбукаў, якія яна стварае ўласнаручна, запэўніваючы, што нічога складанага ў гэтым няма:
— Крыху фантазіі, каляровай паперы, кардону, шмат малюнкаў, раздрукаваных на каляровым прынтары, ламінатар, спецыяльныя мацаванні, набытыя ў інтэрнэт-магазіне, два вечары працы — і развіццёвы даведнік гатовы.
Лэпбук — тэматычная папка або кніжка-раскладанка з рухомымі дэталямі, кішэнямі, дзверцамі, акенцамі, укладкамі і вучэбным матэрыялам па пэўнай тэме.
Працоўныя будні
— Кожны мой працоўны дзень у 1 “А” пачынаецца ў 12.00 і падпарадкоўваецца пэўнаму рэжыму: прагулка на свежым паветры, абед у 13.30, дзённы сон з 14.00 да 16.00, падвячорак і заняткі ў класе, — апісвае Аксана Ананенка распарадак дня, сустракаючы мяне на парозе свайго кабінета, пакуль яе дапытлівыя выхаванцы, вітаючыся, заходзяць у клас. — Калі сон і прыём ежы — гэта нязменныя канстанты, то прагулка і заняткі ў класе ў залежнасці ад надвор’я і іншых прычын могуць мяняцца.
У сваёй рабоце педагог прытрымліваецца каляндарна-тэматычнага планавання па методыцы А.У.Камяк, складзенага з улікам тэм дзеючых вучэбных праграм для 1 класа, апорай на святы і важныя даты. Напрыклад, першы тыдзень красавіка прысвечаны Дню зямлі, значыць, з дзецьмі разбіраюцца тэмы, звязаныя са светам прыроды і жывёл, экалогіяй. Падчас другога тыдня, тэма якога “З кнігай жыць — век не тужыць”, гаворка ідзе пра дзіцячую літаратуру, знакамітых аўтараў і іх выданні і інш.
— З Інай Багданавай, класным кіраўніком 1 “А”, мы ўзгадняем тэмы. Тое, што дзеці вывучаюць з ёй на ўроках, мы потым паўтараем, дапаўняем і замацоўваем на маіх занятках. У выніку карысць выходзіць двайная! — тлумачыць настаўніца, за плячыма якой 30-гадовы педагагічны стаж, вопыт работы намеснікам дырэктара школы і метадыстам у раённым аддзеле адукацыі. — Не так даўно, напрыклад, прыйшлі да мяне першаклашкі пасля інфармацыйнай гадзіны “Аб чым звоняць званы Хатыні?”. Ім ужо добра былі вядомы гады Вялікай Айчыннай вайны і дата знішчэння Хатыні. Мы яшчэ раз паўтарылі матэрыял, разгадваючы крыжаванку на гэтую тэму, а затым здзейснілі віртуальную экскурсію па мемарыяльным комплексе. Я расказала, чаму фашысты спалілі Хатынь і пра тое, што 15 вёсак Талачынскага раёна спасцігла такая ж доля. На пытанні пра пачуцці, якія ўзнікаюць, дзеці адказвалі па-рознаму:
— Боль!
— Хочацца заплюшчыць вочы і схавацца, каб не знайшлі.
— Моцна сціскаецца нешта ў грудзях!
Лепш адзін раз убачыць
На занятках у фармаце квеста, дзе пабывала я, малыя спасцігалі асновы фінансавай дасведчанасці. Ім трэба было прайсці пяць выпрабаванняў. Тыя, хто правільна выконваў заданне, атрымліваў ва ўзнагароду цацачную манету.
Пра тое, што гаворка пойдзе пра грошы, школьнікі здагадаліся з першых мінут, разгадаўшы загадку пра Бураціна і ўбачыўшы ў руках у Аксаны Валер’еўны “пяць залатых”. У ходзе першага выпрабавання трэба было адгадаць каля дзесяці загадак. Першаклашкі паднімалі рукі, адказвалі і, падбіраючы адпаведную правільнаму адказу карцінку з лэпбукаўскага набору, мацавалі яе на дошку. Не адразу малыя справіліся з загадкай пра рэкламу. Але ўспомнілі, што даволі часта сустракаюцца з гэтай з’явай у штодзённым жыцці: бачаць па тэлевізары і ў магазінах. Ад настаўніцы дзеці даведаліся, што рэклама спрыяе паспяховым продажам. Не проста было здагадацца і пра супермаркет — агучваючы розныя назвы магазінаў, ніяк не маглі назваць іх адным абагульняючым словам.
Перайшоўшы да другога задання квеста, педагог папрасіла назваць яшчэ казкі, акрамя “Залатога ключыка”, у якіх фігуруюць фінансавыя адносіны. Успомніўшы “Муху-Цакатуху”, хтосьці з дзяцей сеў збіраць пазлы па матывах гэтых дзвюх казак, астатнія працягвалі адказваць на пытанні. Я ж спытала ў малых:
— А ці памятаеце, хто ў казцы “Залаты ключык” прапанаваў Бураціна адправіцца ў краіну дурняў, каб вырасціць грашовае дрэва?
— Базілік, Базілік! І хітры ліс, — пачуліся дзіцячыя галасы.
На жаль, трэба канстатаваць, месца ката Базіліа і лісы Алісы ў дзіцячых сэрцах занялі мульцяшныя фіксікі, смяшарыкі і іншыя героі.
Калі пазлы былі сабраны, педагог удакладніла ў падапечных, як у той ці іншай сітуацыі паступілі казачныя героі і ці мелі яны рацыю.
— Муха знайшла манетку, купіла самавар і запрасіла гасцей, каб пачаставаць іх чаем. Яна правільна распарадзілася грашыма, — разважае 7-гадовая Мар’яна Грыгор’ева.
— А Бураціна дрэнна зрабіў, што прадаў сваю Азбуку. Ён мог вучыцца і потым уладкавацца на добрую работу, але ён падвёў свайго тату Карла. Я, напрыклад, разумею, што хадзіць на вучобу — гэта мая работа, — упэўнена гаворыць Яраслаў Вакуноў.
Далей удзельнікі квеста ўзяліся высвятляць, што з канцтавараў, прадаўшы Азбуку, мог бы купіць драўляны чалавечак. Адгадаўшы загадку, дзеці пачалі “рабіць пакупкі”. Напрыклад, за глобус трэба было заплаціць 27 рублёў, за фарбы — 22 рублі. Але без цяжкасцей не абышлося. Калі загадкі пра алоўкі, фарбы, глобус, пэндзлік, лінейку даліся лёгка, то матэматычны падлік многім пакуль не па сілах.
Чаго не купіш за грошы?
Папрактыкаваўшыся ў матэматычных заданнях, малыя пад кіраўніцтвам педагога пачалі абмяркоўваць такія паняцці, як сямейны бюджэт, расход, даход. Першая ідэя гучала так: “Бюджэт — гэта зарплата і зберажэнні мамы, ну і ўсіх!”.
— З дзецьмі важна прагаварыць, што сямейны бюджэт папаўняюць усе дарослыя члены сям’і, што ён складаецца з заробкаў мамы і таты, пенсіі бабулі і дзядулі, стыпендыі брата або сястры. Варта засяродзіць увагу на тым, хто і за што атрымлівае грашовую ўзнагароду, чым зарплата бацькоў адрозніваецца ад пенсіі старэйшых членаў сям’і або стыпендыі малодшых, — тлумачыць педагог. — Затым трэба абмеркаваць, якія выдаткі ў сям’і першарадныя, а якія другасныя. Для гэтага мне ў дапамогу карцінкі аднаго з укладышаў лэпбука з выявай бытавых паслуг, тавараў народнага спажывання.
— Давайце абмяркуем, як разумна расходаваць сямейны бюджэт, — прапануе настаўніца. — На што мы трацім грошы ў першую чаргу?
— На ежу, адзенне, электрычнасць, інтэрнэт, водазабеспячэнне, — актыўна дапаўняюць адно аднаго маленькія ўсёзнайкі, падмацоўваючы адказ патрэбнай карткай. А хтосьці рашуча дадае:
— На цацкі!
Са словамі педагога пра тое, што набыццё цацак можна адкласці, як і набыццё мэблі, малыя згаджаюцца неахвотна, з вялікім недаверам у вачах. Цікава, што такое паняцце, як медыцына, ніхто з іх да выдаткаў не аднёс. Платная медыцына ў маленькіх беларусаў выклікае здзіўленне.
Далей, абмяркоўваючы розныя бытавыя сітуацыі, хлопчыкі і дзяўчынкі ацэньвалі: да даходаў ці расходаў аднесці страту кашалька, спечаныя бабуляй піражкі, папаўненне бака аўтамабіля бензінам…
А на апошнім этапе тэматычнага квеста малым трэба было правільна размеркаваць карткі з малюнкамі, адказаўшы на пытанне, што купіш за грошы, а што не. Асаблівых складанасцей заданне не выклікала: усе ведалі, што без грошай прадукты, аўтамабіль, адзенне не атрымаць, а вось сяброўства, здароўе ці каханне за грошы не купіш. Ксюша Рылькова так патлумачыла, чаму не купіш каханне: “Тое, што я адчуваю ў душы, купіць нельга”. Разважаючы пра здароўе, Саша Іваноў сказаў: “Здароўе звычайна даецца з нараджэння, але яго трэба берагчы, каб не захварэць потым”.
Заканчвала квест невялікая тэматычная размінка. Адказваючы на няхітрыя пытанні педагога аб тым, колькі ў пакоі вуглоў, колькі ног у вераб’ёў, колькі пальцаў на руках, колькі месцаў у санях, малыя пляскалі ў ладкі, тупалі нагамі, прысядалі. А пад заслону занятку-квеста першаклашкі пачалі размалёўваць рэкламны буклет.
Я, між тым, назіраючы за кемлівымі вучнямі, з задавальненнем слухаючы іх дыялогі і асэнсаванне ўголас важных фінансавых паняццяў, жыццёвых ісцін, думала пра тое, як важна малому дзіцяці апынуцца ва ўмелых руках любячага, творчага педагога, для якога непасрэдныя, добрыя, адкрытыя непаседы — гэта бясконцая крыніца натхнення і жыццёвай энергіі.
Марына КУНЯЎСКАЯ
Фота аўтара
